Diğer yazılarda defalarca tekrarlamış olabilirim ama giriş için tekrar bir değineceğim. Biliyorsunuz makro fotoğraf çekenlerin büyük dertlerinden biri net alanın çok dar olması. Net alanımızı diyafram kısarak biraz arttırma imkanımız olsa da bu oldukça sınırlı. Belli bir değerden sonrası fotoğrafın kalitesine ciddi zarar veriyor. Diffraction dediğimiz ışık davranışına yol açarak kabaca bir suluboya etkisi yaratıyor. Detay alamaz hale geliyoruz.

Bu yazıda makro fotoğrafçıların bu büyük bir derdine çözüm olacak bir yöntemi tanıtacağım.

Focus stacking

Günümüzde focus stacking olmadan makro fotoğraf olmuyor

“Focus stacking” bir fotoğraf işleme tekniği. Dijital dünyanın bize bir hediyesi. Filmli fotoğraf zamanında tek bir kare ne veriyorsa onunla yetinmek zorundaydık. Dijital fotoğrafa geçtikten sonra da önce işin teorisi, sonra da yazılım kısmının olgunlaşması gerekti. Artık hepsine sahibiz. Bu teknik ile fotoğrafları işleyerek net alan darlığını giderecek bir çalışma yapabiliyoruz. Ama bu yazıda işlemin nasıl yapıldığını anlatmayacağım. Sadece ne olduğuna ve örneklerine bakacağız. “Focus stacking” üzerine çok sayıda öğretici yazı mevcut kısa bir arama ile bunlara ulaşabilirsiniz.

Stüdyo çekimi focus stacking

Focus stacking genellikle stüdyo çekimlerinde kullanılır. Stüdyo derken bildiğiniz fotoğraf stüdyolarını düşünmeyin 🙂 Kontrollü ortam anlamında kullanıyorum. Evde bu iş için ayrılmış küçük bir köşe yeterli. Fotoğraf makinamızı ve ışıklandırma düzeneklerimizi sabitliyoruz. Konu, yani böceğimiz de karşısında sabit duruyor. Arkaplan vs. herşey önceden ayarlanıyor. Bunlar bizim mini stüdyomuz oluyor. Herşey yerinde sabit durduğu için ve böceğimiz genellikle ölü olduğu için yüksek büyütmelere rahatlıkla çıkabiliyoruz.

Sorunumuza tekrar dönelim. Özellikle yüksek büyütmelerde alan derinliğimiz o kadar daralıyor ki tek bir fotoğrafa baktığımızda ne çektiğimizi bile anlayamıyoruz. Aşağıdaki fotoğraf yandaki stüdyo düzeni ile çekildi.

Durumun ciddiyetini vurgulamak için Lomo 8X mikroskop objektifi ile çektiğim bir çalışmayı paylaşıyorum. “Ne olduğu anlaşılıyor” diyenlere lafım yok, isteyen bu şekilde de kullanabilir 🙂

Buradaki cismin tamamını net olarak görüntülemek için zahmetli bir sürece giriyoruz. Net görüntülediğimiz bölümü küçük bir miktar ileri kaydırıp bir fotoğraf daha çekiyoruz. Sonra tekrar başka bir bölüme kaydırıp çekime devam ediyoruz. Lens cinsi, büyütme faktörü ve nesnenin büyüklüğüne bağlı olarak bu süreç yüzlerce fotoğraf çekimine kadar gidiyor. Böyle bir dizi çekim sonunda elde ettiğimiz fotoğraflar içinde her bölgeye ait net kısım bulunuyor olmalı.

Sonra ikinci zahmetli çalışmaya geçiyoruz. Amacımız bunları birleştirip tek bir “tamamı net” resim elde etmek. Bunun için Photoshop, Zerene Stacker ya da Helicon Focus yazılımları kullanılıyor. Çektiğimiz kareleri sıralı bir şekilde programa tanıttıktan sonra “focus stacking” işlemini başlatıyoruz. Fotoğrafların sıralı olmasından kastım önden-arkaya ya da arkadan-öne doğru kayan bir net alan olması. Bu şekilde yapmak her zaman şart değil ama daha başarılı bir sonuç veriyor. Program belli bir seviyeye kadar otomatik işleyip bir sonuca ulaşıyor. Bunu yaparken net alanları tespit ediyor.  Piksel renk geçişleri ve kontrast farkları netlikte daha belirgin olduğundan programlar hangi fotoğraflarda resmin neresi net anlıyorlar ve o kareden sadece o net bölgeyi alıyorlar.

Sonrasında mouse’u elimize alıp sorunlu bölgeleri biz işliyoruz. Gerekirse tek tek bütün karelere göz atıp detay problemi olan yerlere kendimiz detay taşıyoruz. Bir süre uğraştıktan sonra ödülümüze ulaşıyoruz:

Bu zıplayan örümcek fotoğrafını elde etmek için 126 kare çekim yapıldı. RAW-JPEG çevrimi, kaba işlem ve makyaj aşamaları toplamda birkaç saat zaman aldı.  Bu işten zevk almıyorsak sıkıcı denebilecek kadar uzun bir süre. Ortaya çıkan sonuç buna değer mi tartışılır. Ama ben zevk alıyorum ve bu fotoğrafı elde etmenin başka bir yolu yok.

Elde çekim ile focus stacking

Focus stacking için her zaman kurulu bir sete ihtiyacımız yok. Açık havada yaptığım çekimlerde bazen elde çekimi tercih ediyorum. Böylece kısa zamanda çok sayıda türü fotoğraflamam mümkün oluyor. Peki o zaman ne yapıyorum?

Elde çekimde 1X-4X arası büyütmeler kullanılıyor. Mikroskop seviyesinde alan darlığı sorunları ile boğuşmasam da makronun her seviyesinde bu problem yaşanıyor. Uygulamada böcek hareket etmeden en seri şekilde 15-20 fotoğraf çekmeye çalışıyorum. Bunu yaparken öne ya da arkaya hareket eden bir netlik yaratmaya çalışıyorum. Daha sonra sonuçlara bakınca çoğu zaman tam istediğim yere netleyemediğimi görüyorum. Aşırı kaymış kadraj, aynı yere çok sayıda netlenmiş resim, ya da hiç net görüntüsü olmayan bölgeler ile karşılaşıyorum.  Bu ihtimalleri azaltmak için çekim sayısını cömert tutmam gerekiyor. Bir fotoğraf elde etmek için çekilen resimlerin yarısı çöpe gidiyor. Örnek:

Bu fotoğraf dizisini dikkatli incelerseniz her birinde kadraj az ya da çok farklıdır. Kimisinde örümceğin bacakları kadraj dışında kalmış, kimisinde de netlik aynı bölgede tekrar etmiş. Bu tür durumlarda diğer iki programa göre Photoshop daha başarılı sonuçlar üretiyor. Birleşmiş resme göz attığımızda yeterli netlik elde etmiş bulunuyoruz. Örümceğin karın kısmı bilerek flu bırakılmış. O kısım ile de ilgilenseydik fazladan bir 10 fotoğraf daha çekmemiz gerekecekti.

Arazide focus stacking

Elde çekim dediğim zaten arazide yapılıyor. Öyleyse bu başlık nedir derseniz arazide asıl güzellik doğal ışık kullanımı ile oluyor. Bunun için evde kullandığımız stüdyo düzeneğinin bir benzerini yanımızda taşımamız gerekli. Rüzgar, ışık ve canlı böceklerin getirdikleri tüm zorluklara rağmen makroda yapılan en iyi işler bu şekilde ortaya çıkıyor. Ayrı yazılarda ele aldığım bir konu olduğu için tekrar anlatmadan bazı linkler veriyorum:

Açık hava – doğal ışık – uygulamalı makro

Serin havada doğal ışık ve focus stacking

Doğal ışıkta yardımcı ekipmanlar, tripod ve tutucular

Focus stacking zorlukları

Öncelikle hem çekim hem de resimlerin işlenmesi aşamalarında ciddi emek harcamak gerekiyor. En büyük zorluk bu vakti oluşturmakta yatıyor. Ama bu kendimizle ilgili birşey, bu işten zevk alan kişiler olarak bu söylediğimi geri alıyorum. Buna zorluk dememek gerek. Gelelim zorluklara,

Stack dizisinde net olmayan bölge

Çekimi yaptık. Yüzlerce fotoğraf çektik. Bilgisayar başına geçtik işliyoruz. Farkediyoruz ki net alan kaydırma yaparken bir bölümde atlama yapmışız. Orada şerit şeklinde bir alan net değil. Gayet can sıkıcı olan bu durum kaydırma işini iyi yapamazsak ya da kaydırma miktarını hesaplayamazsak başımıza geliyor. Bende daha çok sabırsızlıktan oluyor. Sonucu hemen görmek istediğim için adım boyunu geniş tuttuğumu acıyla farkediyorum.

Kaba raylar ya da körük rayları hassasiyette bazen yeterli gelmiyor. Ne kadar çabalasak da kaçan bölgeler oluyor. Kaydırma için ideal araçlardan biri olan Newport Linear Stage cihazlarını bir sonraki yazıda inceleyeceğim.

Newport Linear Stage

Canlı böcek çekimi ve kıpırdanma

Stüdyo çekimi ve yüksek büyütmelerde her zaman ölü böcek kullanacak değiliz. Canlılar üzerinde de bu yöntemi uygulayabiliriz. Sadece daha çok sabır ve daha çok en baştan alma ihtiyacı olacak, bunu göze almak gerek. Böceğimizi ciddi bir hareket, pozisyon değişimi gibi birşey yaptıysa tüm çekimi çöpe atmamız gerekiyor. Aynı şey kadraj için de geçerli. Çekim bitmeden fotoğraf makinası ya da böceğin bulunduğu yaprak/dal yerinden oynarsa işlem iptal edilecek demektir.

Ancak bir seviyeye kadar telafi mümkün. Yanda gördüğünüz animasyon 12X büyütmede canlı bir ağaç biti için elde ettiğim 35 adet focus stack karelerinin birbiri ardına gösterimi ile elde edildi. Netlik her karede önden arkaya doğru biraz ilerliyor. Çekim sırasında ağaç bitinin gayet hareketli olduğunu görüyorsunuz. Yine de bu karelerin birleştirilmesi sonucu sorunsuz bir tek net kare elde edilebiliyor.

Değişken ışık koşulları

Focus stacking çekim işlemi dakikalara yayılan, zaman alan bir işlem olduğu için her karede tamamen aynı ışığı elde etmek mümkün olmuyor. Özellikle doğal ışık kullanımında doğal koşullara bağlı olarak ışık sürekli değişiyor. Bulut geçmesi, güneşin açısı, sallanan ağaçlar vs. herşey ışığın miktarını ve rengini etkiliyor. Kullandığımız yazılımlar güçlü ama tamamen etkili değil. Değişken koşulla genellikle renk haleleri şeklinde fotoğrafımıza etki ediyor. Bize ek iş çıkarıyor.

Önlem olarak işimizi hızlı bitirmeye çalışıyoruz. Özellikle değişken hava, hareketli böcek, rüzgar riski gibi durumlarda kaliteden ödün versek bile işi hızlandırmamız lazım.

• Yardımcı ekipmanlar kaliteli ise bu en büyük yardımı sağlıyor. İyi bir tripod, kafa ve ray, sağlam tutucular, harici deklanşör, EFSC destekli gövde… Bunlar güzel şeyler 🙂
• Diyaframı biraz fazladan kısarak adım boyunu arttırabiliyor, toplamda daha az fotoğraf çekerek süreyi azaltabiliyoruz.
• ISO’yu biraz arttırıp pozlama süresini kısaltarak zamandan kazanabiliyoruz.

Pil bitmesi

Fotoğraf çekimine başlamadan önce makinemiz ve flaşımızın pillerini kontrol etsek iyi olur. İşin tam ortasında pil bitmesi çok can sıkabilir. Yedek pilimiz olsa bile pil değiştirmek makineyi yerinden oynatacağı için aynı kadrajı elde edemeyeceğiz ve en başa döneceğiz.

Hafıza kartı dolması

Aynı şekilde çalışma ortasında yeni bir hafıza kartını takmak ya da içinden eski resimleri silmek kadrajı bozacak ve çalışmamızı en başa döndürecektir. Bu olmasa bile vakit kaybı ve can sıkıntısı yaratacaktır. Başlamadan önce yeterli boş hafıza bulunduğunu kontrol edin.

Son olarak Celil Öztürk arkadaşımızın Photoshop kullanarak nasıl “focus stacking” yapılacağını anlattığı ve bizimle paylaştığı bir video var. Kendisine teşekkür ediyorum.