Bir önceki yazıda focus stacking tekniğinin ne olduğuna göz attık. Netliği eksik olan bölgelerdeki netliği tamamlamak için çok sayıda fotoğraf çekmemiz ve her seferinde odakladığımız yeri küçük bir miktar kaydırmamız gerekiyordu.

Elde çekim yapıyorsak biraz da şansımıza güvenerek bol çekim yaparak her bölgede netlik elde etmeyi umuyoruz . Ama işi şansa bırakmak istemiyorsak daha kontrollü çalışmamız gerek. Bunun için temel bir araca ihtiyacımız var: Makro odaklama rayı.

Makro odaklama rayı – Macro focusing rail

Google’da resim arama yapıp “macro focusing rail” yazarsanız birbirinden farklı sayısız ürün ile karşılaşacaksınız. Bunların içinden uygun bir tane seçmek gerçekten zor.

Odaklama rayını kullanmak için öncelikle fotoğraf makinamızın sabitlenmiş olması gerekiyor (elde çekim yapıyorsak anlatacaklarımın hiçbirine ihtiyacımız yok). Makina iyice sabitlenmeli ve dokundukça ileri geri oynamamalı, yoksa hassasiyetten söz edemeyiz.  Lensimiz sabit bir mesafeye odaklanmış olmalı. Eğer autofocus bir lens kullanıyorsak bunu manual moda almamız gerek. Auto modda bizim sözümüzü dinlemeyip kendi kafasına göre istediği yere odaklama yapacak, sıralı çekimi engelleyecektir.

Focus stacking çalışmasında her çekim sonrası makinanın konumunu korumaya dikkat ederek sadece focus rayı ile küçük bir miktar ileri kaydırma yapacağız. Bu şekilde her seferinde netliği az ileriye taşıyarak yeni bir fotoğraf çekiyor ve net alanımız konumuzun ötesine geçene kadar çekime devam ediyoruz. Deklanşöre elle basmak yerine kablo ya da uzaktan kumanda kullanmamız gerekiyor. Elle basarsak çekim tamamlanmadan kadrajda kaymalar başlayacaktır.

Focus rayı ile ne kadar kaydırma yapılmalı?

Konu bir böcek ise ilk fotoğrafımızı çekerken böceğin bize en yakın olan bölgesine netleme yapıyoruz. Belki antenin, belki gözün en yakın bölümünü net gösterecek şekilde rayımızı ayarlayıp fotoğrafı çekiyoruz. Sonraki fotoğraflarda rayı kaydırarak ilerlemek gerekiyor. Ne kadar kaydırma yapılacağı ise hem büyütme oranımıza hem de diyafram değerimize göre değişiyor.

Daha önceki bir yazıda alan derinliğini gösteren bir tablo vermiştim. Bu tablonun üzerinde mouse ile dolaşırsanız “adım” uzunluğunu gösteren bir değer göreceksiniz. İşte bu değer odaklama rayımızda bir seferde ne kadar ileri gitmemiz gerektiğini gösteriyor. Bu tabloyu tekrar paylaşıyorum.

f/1.7	f/2.8	f/3.3	f/4.0	f/4.8	f/5.6	f/8.0	f/11.0	f/16.0
0.50X	0.70	1.1	1.4	1.6	2.0	2.3	3.3	4.5	6.6
1.0X	0.23	0.38	0.45	0.55	0.66	0.77	1.1	1.5	2.2
1.5X	0.13	0.21	0.25	0.30	0.36	0.43	0.61	0.84	1.2
2.0X	0.087	0.14	0.17	0.21	0.25	0.29	0.41	0.56	0.82
3.0X	0.052	0.085	0.10	0.12	0.15	0.17	0.24	0.33	0.49
4.0X	0.036	0.060	0.071	0.085	0.10	0.12	0.17	0.24	0.34
5.0X	0.028	0.046	0.054	0.066	0.079	0.092	0.13	0.18	0.26
7.5X	0.018	0.029	0.034	0.041	0.050	0.058	0.083	0.11	0.17
10X	0.013	0.021	0.025	0.030	0.036	0.042	0.060	0.083	0.12
15X	0.0083	0.014	0.016	0.019	0.023	0.027	0.039	0.053	0.078
20X	0.0061	0.010	0.012	0.014	0.017	0.020	0.029	0.039	0.057
30X	0.0040	0.0066	0.0078	0.0094	0.011	0.013	0.019	0.026	0.038
40X	0.0030	0.0049	0.0058	0.0070	0.0084	0.0098	0.014	0.019	0.028

1:1 makro lensimiz ile f11’de çekim yaparken ray üzerinde 1.1mm ilerletme ile işimizi halledebilirken 5X büyütme ve f4 ile çalışıyorsak 0.05mm adım boyu seçmemiz gerekiyor. Gördüğünüz gibi ikisi arasında 22 kat fark var. Yani aynı derinlikte bir obje çekimi yapıyorsak ikinci durumda 22 kat daha fazla fotoğraf çekmemiz gerekiyor.

Neyse ki pratikte böyle değil. 1X’te bir arıyı çekip tüm gövde derinliğini focus stack yapıyorsak 5X’te arının tüm gövdesini zaten kadraja sığdıramayız, örneğin sadece gözünü kadrajlayıp gözün derinliği kadar focus stack yapacağız. Nesne küçüldüğü için derinlik de küçülecek, yüzlerce fotoğrafa gerek kalmayacak.

Ama zorluk devam ediyor. 0.05mm’lik kaydırmayı nasıl yapacağız?

Hangi focus rail seçilmeli?

Sadece ileri hareket eden raylar yeterlidir.

Fazla özellik göz çıkarmaz diyerek ileri-geri hareketin yanına sağa-sola hareket sunan raylar, hatta işi abartıp buna bir de yukarı-aşağı hareket mekanizması ekleyenler var. Bu raylar çoğu zaman yanal hareket altında yük taşıyamayıp sağa sola sarkıyor, titreşime sebep oluyor ve kadrajımızı bozuyorlar. Bu hareketlere ihtiyacımız olmakla beraber bunu ray seviyesinde değil, tripod seviyesinde halleden tripod kafaları (Manfrotto Junior 410 gibi) kullanmak sağlıklı bir sistem ortaya çıkaracaktır.

0.05mm hassasiyeti sadece ileri-geri verebilen bir ray bizim tek ihtiyacımız. Fazladan özellik yerine basit ama hassas olanı tercih etmeliyiz.

Çin malı focus rail

Bu işe başlarken birçok cihazda olduğu gibi odak rayı seçiminde de hatalı hareket edip önce Çin malı ürünleri denemiş bulundum. Ne yazık ki bu ürünler için kaba ray ifadesi bile kibar kalıyor. Döndürme vidasının çapı küçük tutulduğu için hassas döndürme mümkün olmuyor. Rayın vida adımları kaba kaldığı için kayarcasına sürekli hareketten ziyade toprak yolda at arabası ile gider gibi ilerliyorsunuz. 1X gibi büyütmelerde iş görme şansı olmasına rağmen benim tavsiye edeceğim bir ürün olmaktan çok uzaklar.

Makro körük

İyi bir körüğünüz varsa büyük ihtimal hazır bir rayınız da var demektir. Çünkü körüklerin çoğunda körük boyunu belirleyen düzeneğin dışında alt tarafta tüm sistemi ileri-geri taşıyabilen bir de ray da bulunur.

Burada kullandığım Asahi Pentax körük oldukça kaliteli bir ürün olarak karşımıza çıkıyor. Ray üzerindeki hareket Çin malı cihazlarla kıyaslanmayacak ölçüde tutarlı. Bu ray sayesinde biraz da diyafram kısıp kaliteden ödün vererek agrandizör lensleri ile 8X büyütmelere kadar çalışma yapabildim.

Ama işin içine alan derinliği çok daha düşük diyaframsız mikrofilm lensleri ve mikroskop lensleri girince körük rayım tamamen işe yaramaz hale geldi.

Mikroskop lensleri ve 10X gibi büyütmeler öyle hassas ki oturduğum taburede biraz eğilmem yer döşemesinde normalde hissedemediğim eğilmeler yapıyor. Aynı döşeme üzerinde bulunan tripod ve makinaya yansıyan bu hareket karıncanın gözündeki netliği bir göz peteği boyu öteye taşıyor! Focus stacking sonucunda bu boşluk açık seçik oraya çıkıyor. Bu durumu arkadaşım ile paylaştığımda önce gülmüştü, sonra kendi evinde aynısını yaşayınca o da duruma hayret etti.

Mikron seviyesinde hassasiyet gerektiren böyle durumlarda körük rayı malesef yetersiz kalıyor. Körük şimdilik orada dursun, bu yazının konusu olan çözüme gelelim.

Newport Linear Stage

Newport ailesi ekipmanlar aslında fotoğraf ile ilgisi olmayan ürünler. Hassas laboratuvar ya da CNC işleri için kaydırma çözümleri sunuyorlar. Newport tek marka değil. Peşine düştüğünüzde karşınıza sıkça çıkacak Thorlabs, Oriel, Sigma Koki gibi markalar da var. Ama bir şekilde benim takip ettiğim neredeyse tüm makro fotoğrafçıları Newport kullanıyorlar. Ben de bundan edindim ve ve elime alır almaz “işte tam istediğim şey” dedirten bir ürün.

Birbiri üzerinde kayan iki sağlam düzlem ve kaymayı ayarlayan bir mikrometre bu cihazı oluşturan bileşenler. Hem alt hem de üst tarafta düzlemlerin üzerinde başka cihazlara bağlantı sağlamak için çok sayıda vida yatağı bulunuyor. Mikrometreyi döndürdükçe şaşılacak kadar hassas ve yumuşak bir hareket ile iki düzlem birbiri üzerinde kayarak ilerliyor. Öyle ki mikrometreyi bir tur döndürdüğünüzde ilerlemeyi hissetmeyebilirsiniz.

Newport’un bu işe uygun modelleri 423, 426 ve 433 olarak karşımıza çıkıyor.

423 ve 433 akraba. “Ball bearing” denen rulmanlı kayma düzeneği içeriyorlar. Bendeki model 423. Bu model yaklaşık 25mm’lik bir kayma imkanı sunuyor, 15.8kg taşıma kapasitesi var. Aynı modelin biraz daha geniş yüzeylisi olan 433 ise 46mm kayabiliyor. Taşıma kapasitesi ise 19.5 kg.

426 teknolojik olarak biraz farklı. Daha ağır yükleri taşımak için tasarlanmış farklı bir kayma mekanizması var. Bundaki mekanizmaya “crossed roller” deniyor. Biraz daha dayanıklı. 25mm hareket kabiliyeti ve 33.1 kg taşıma kapasitesi var. Fakat bu artış fiyatını da 2 kat arttırıyor.

Bu ürünlerde iki farklı mikrometre karşımıza çıkıyor. SM-25 ve SM-50. Bunlar adından anlaşılacağı üzere 25mm ve 50mm kaydırma imkanları sunuyorlar. Hassasiyet her ikisinde de aynı 1 mikrometre yani milimetrenin yüzde biri hassasiyette harekete imkan sağlıyorlar. Bazen denk geldiğim bir de SM-13 var ki 13mm açılma payı ile fotoğraf için yetersiz kalıyor.

Newport Linear Stage – Fotoğraf makinası ve tripod bağlantısı

Bu ürünlerin fotoğraf için imal edilmediğini söylemiştim. Aslında modeller arasında önemli bir fark var. Tüm bu modeller metrik (metre) ve imperial (inç) olarak iki farklı tipte üretiliyorlar. Fark vida deliklerinde kendini gösteriyor. Metrik modellerin başında bir M harfi var. M-423 gibi.

Tripod sistemlerindeki vidalar ile başında M yazmayan imperial Newport cihazları doğrudan uyumlu. İkisi de inç ölçüsünü kullanıyor. İnce tripod vidası dediğimiz vidalar (1/4-20 diye geçer) bu deliklere tam oturuyor. Bendeki ilk Newport metrik M-423 modeliydi. Metrik modellerde sadece vidaları değiştirmek gerekiyor. 1/4-20 yerine M6 kodlu metrik vidalardan kullanmak gerekiyor. Bu vidaları da hırdavatçılarda bulabilirsiniz. Türkiye’de metrik sistem kullanıldığı için bulmak sorun olmaz.

M-423 yerine 423 modeli tercih edilmeli

Siz yine de bulabiliyorsanız metrik olmayan modeli tercih edin. Bir süre sonra bu önemli parçayı yedeklemek adına inç sistemli normal 423 modelini de edindim. Bağlantılar çok daha kolay olduğu için şu anda onu kullanıyorum. M-423 yedekte bekliyor.

Newport stage üzerine fotoğraf makinasını ya da körüğü bağlayacağız. Bunun için cihazın üzerine bir arca-swiss clamp takılması gerekiyor. Sunwayfoto kaliteli ürünleri ile tanınan bir marka. Buradan aldığım bir clamp’ı Newport üzerine bağlayacağım. Ucuz çözümler de var ama tüm sistemi emanet edeceğimiz bir parça olduğu için iyisini tercih etmek gerek.

Clamp’ı Newport üzerine koyup cihazın tipine göre  M6 ya da  1/4-20″ vidaları sıkıyoruz hepsi bu kadar.

Daha sonra körük ya da fotoğraf makinası altına taktığımız arca-swiss uyumlu plate’i bu clamp üzerine sabitleyebiliriz. Tripod sahibiyseniz arca-swiss plate’iniz zaten vardır. Bütün sistem bir araya gelince ortaya seyirlik bir görüntü çıkıyor.

Bir değil iki ray

Hangi rayı tercih edeceğiz diye bu kadar anlattıktan sonra aslında bir değil iki raya ihtiyacınız olduğunu söyleyeceğim! Hemen kızmayın açıklaması şöyle.

Fotoğraf makinasını kurup sabitlediniz ve fotoğraflanacak şeyi kabaca karşısına yerleştirdiniz. Işıklandırma için masa lambası, flaş, bir dizi difüzör, reflektör, arka plan nesnesi vs. etrafını çevirdiniz. Arada eliniz oraya buraya çarptı, sarstı. Birşeylerin konumu değişti. Vizörden baktınız, bomboş bir bokeh tarlası… Veya böcek kendisi hareket edip bir adım atmış, öne ya da arkaya gelmiş.

Ya da bunları boşverin, sadece büyütmeyi değiştirmek istediniz. Körüğü kıstınız ya da açtınız. Kadraj tamamen değişti, lens bambaşka bir yere odakladı.

Odağı tekrar buldurmak için mikron mikron Newport ile ileri geri hareket edemezsiniz. Zaten en fazla 25mm hareket kabiliyeti var. Bunu focus stacking için saklamak istiyoruz.

Bu yüzden sistemimizde bir de kaba ray bulunmak zorunda. Tercihen bunu körük rayı ile yapıyoruz. Körük kullanmak istemiyorsak yine başka bir kaba ray bulmamız gerekiyor. Yazının başında bahsettiğim Çin malı kötü ürünler bile olur. Yeter ki sağlam monte edilsin.

Kaba ray ile kabaca başlayacağımız yeri buldurduktan sonra Newport ile hassas ayar yaparak odağı focus stacking çalışmasının başlayacağı en ön noktaya getiriyoruz. Sonra seri çekim işlemi başlıyor.

Sonuç

Bu kadar anlattık, bu durum sonuçlara nasıl etki ediyor? Aşağıdaki iki fotoğrafa bakalım. Tıklayıp büyük hallerini açarsanız daha iyi olur.

• 

• 

Bunlar aynı tür kırmızı karınca için farklı zamanlarda çekilmiş iki fotoğraf. İlki Pentax körük ile kaydırma yapılarak çekildi. Hassas kaydırma yapabilmek için gerçekten büyük çaba sarfettim. Mümkün olan en küçük hareketi vererek iki kez baştan sonra çekim yaptım. İlkinde tutturamadığım bölgeleri ikinci çekimde yakalama şansım olur dedim. Sonra tüm fotoğrafları odak durumuna göre sıraya dizmek için tekrar hepsine bakarak hangisi önde, hangisi arkada belirleyip buna uygun dosya isimlendirmesi yapmam gerekti. Tamamen aynı bölgeyi tekrar çektiysem onları da silip attım. Ne kadar minik hareket yapmaya çalışsam ve iki sefer çekim yapmış olsam da adım aralığını çok küçültemediğim için karıncanın yüzü için toplam 17 fotoğraf elde edebildim.

İlk fotoğrafı Flickr’da paylaşırken “umutsuz bir çaba” diye altına yorum yapmıştım. İlkinde istediğimi elde edemediğim için Newport sahibi olduktan sonra bu karınca fotoğrafını tekrar çektim.  Newport ile gerekenin üzerinde hassasiyet mümkün olduğundan bu sefer çok kolayca ve minik dokunuşlar değil, rahat çevirme hareketleri ile 170 fotoğraf elde ettim. Fotoğraf sayısı bu kadar yüksek çünkü karıncanın sadece yüzünü değil, gövdesini de dahil ettim. Ama söylemek istediğim bunun kolayca ve hatasız mümkün olması.

Farkı daha net algılamak için iki fotoğrafta karıncanın yüz bölümünden bir parçayı yakınlaştıralım. İşaretlediğim alanlarda körüğün kontrolsüz kaydırmaları sonucu atlanmış, netliği eksik alanları görüyoruz.

Sanıyorum fark rahatça algılanıyor. Peki nereden buluruz bu Newport’ları? Biz üç arkadaş eBay üzerinden toplam 5 tane aldık. Bunun için 3 ay kadar takip edip beklememiz gerekti. Çok kolay bulunamıyor. Bulunduğunda da her seferinde farklı fiyatlar görülüyor. Ortalama $200 civarı diyebilirim. Gümrük sınırını aştığı için sipariş verdiğinizde büyük ihtimal gümrüğe takılacak ve gidip vergisini de ödeyerek almanız gerekecek.

Newport’u sıfır ürün olarak biz bulamadık. Yurt dışına yazdık, cevap gelmedi. Türkiye’de satışı zaten yok. Şu anda bizdekiler dışında Türkiye’de var mıdır bilmiyorum. Bu yazı yayınlandıktan sonra ilgilenen çok arkadaş çıktı. Muhtemelen bazıları edinmiştir.

Son olarak bu ürünün tek çözüm olmadığını tekrar vurgulamak istiyorum. Benzer şekilde mikron hassasiyette hareket imkanı sağlayan her tür çözümü kullanabilirsiniz. Sitede “Ev Yapımı” bölümünde çok sayıda tasarım var. Yetenekli arkadaşlar kendi çözümlerini ürettiler ve bunları bizimle paylaştılar.