Ucuz zoom lens ile makro çekim

Makro çekime başlangıç yapmak ya da sadece biraz denemek isteyenler seçeneklerin çokluğu karşısında genellikle kararsız kalıyorlar. Bu konuda çok fazla mesaj alıyorum. “Hangi lensle başlanmalı?”, “Elimdeki şu lens işe yarar mı?” ya da “Bu kadar masraf yapmaya gerek var mı?”

Bu tür sorulara cevap verirken duruma göre çok şey tavsiye ediyorum ama makro için hiçbir zaman önermediğim tek bir şey oldu: Ucuz zoom lensler!

Aslında pahalı makro lenslere yönelene kadar yapılabilecek çok şey var. Daha önce böyle yazılar yazmıştım. Bu yazının farkı ise o hiç tavsiye etmediğim ucuz tele zoom lensleri kullanacak olmam. Madem bu kadar fikir yürütüyorum lense bir şans verip elinden gelenin en iyisini yapmasını isteyeceğim.

Tokina 80-250 Autozoom f4.5

Bu inceleme biraz tesadüf sonucu ortaya çıktı. Böyle bir lens almaya ve kullanmaya hiç niyetim yoktu. Fakat bir şekilde kızıma dürbün yapmak istediğim için zoom lens arayışına girdim. Geniş bir aralıkta çalışması ve üzerinde tripod bağlantısı olması dışında hiçbir beklentim  yoktu. Çok alternatif vardı, bu lens denk geldi. Bu hikayeyi de ayrı bir yazı yapacağım.

Lensimiz Tokina 80-250mm. Aynı lens başka markalar altında da çıkmış. İmalat tarihini bilmiyorum ama bunlar eski lensler. M42 zoom’ların çoğunun fiyatları bedavaya kadar iniyor. Yani her koşulda posta masrafı lensin fiyatından yüksek oluyor. Gümrükteki memurlar da duruma inanamamış olmalı ki muayene için beni çağırıp açıklama yaptırdılar. Öyle evirip çevirip bakınca ağırca gövdesiyle çok ucuz görünmüyor. Neyse ikna edip lensi aldım geldim.

Lens dediğim gibi M42 bayonet. Bu yüzden adaptör kullanarak bağladım. Sonsuza netleyen güzel bir adaptörüm var. Önce normal çekimde denedim. Diyafram tam açıkken görüntü kalitesi rezalet. Henüz uyanıyor da yeni aralanmış çapaklı gözlerle etrafa bakıyor gibiyiz. Görüntü f8’e kadar da toparlamıyor. f11 ve f16 ise iyi, oldukça net bir görüntü veriyor. Elime geçen herşeyi makro çekimde denediğim için bu sefer olabilecek en uygunsuz lens ile nasıl bir makro çekilebilir sorusunun cevabını aramaya başladım. Hem bu test birçok tele zoom lens kullanıcısına da rehber olabilirdi.

Tokina 80-250 minimum netleme mesafesi 6m olduğu için makro çekimde bir yardımcıya ihtiyaç duyuyor. Bu da tahmin ettiğiniz gibi Raynox DCR-250 oldu. Raynox sayesinde 10cm gibi bir mesafeye odaklama yapabilecek.

Raynox kendisiyle gelen universal adaptörü sayesinde farklı filtre çaplarına sahip birçok lense kolayca takılıyor. Tokina’ya da ek bir şeye ihtiyaç duymadan bağlanabildi. Fakat kaliteli bir ışıklandırma oluşturabilmek için difüzör ve gölgelik kullanımı gerek. Bunları önemsemeyen arkadaşlar bir daha düşünsünler derim.

Lensin filtre çapı 67mm. Elimdekiler arasında uygun olabilecek gölgelik 52mm filtre çapına sahip. Oysa Raynox’un dışı 49mm. Bu yüzden yukarıda gördüğünüz şekilde 49mm-52mm filtre çapı büyütücü ile sorunu giderdim.

Difüzör olarak favorim kağıt bardaklar. Bunu da gölgeliğin çapına uyacak, aynı zamanda görevini de güzelce yerine getirecek boyutlarda kestim. Bu işlemi yaparken önceden test edip çekim sırasında lensin hangi mesafeye odakladığına bakmak gerek. Difüzör o mesafedeki objeyi örtecek şekilde tasarlanmalı.

Parçaları birleştirdiğimizde yukarıdaki görünümü elde ettik. Kağıt bardağın kesik bölümü altta çünkü oradan içeriye objeyi sokacağız. Kadrajı ayarlarken rahat hareket ettirebileceğimiz kadar boşluk açmamız gerek.

Düzenek tam olarak böyle. Ateşlemeye hazır görünüyor. Objemiz olan ölü sinek bir iğne ucuna yapıştırıcı ile tutturuldu. Bu işlemde malesef çok özenli davranamadım. İlk birkaç girişimde sorun yaşayınca sinirlenip yapıştırıcıyı biraz bol sürmüşüm. Bu da fotoğrafta kötü göründü. Ama olsun, şu anda test yapıyoruz, sanat değil.

Çekime geçerken sinek bardağın içine sürülüp odak mesafesine getirildi. Ve ışığı dışarıdan bardağa vurup aydınlatacak şekilde her iki tarafa birer led lamba yerleştirildi (Ikea Jansjö masa lambaları)

Kadrajı kafama göre ayarladım. İstediğim görüntü lens 220mm civarındayken gerçekleşti. Zoom lenslerde genellikle ortada kalan zoom değerleri daha keskin oluyor. Yani 135mm-200mm aralığında bu lensten en iyi sonucu alabilirdim ama o zaman kadrajı beğenmedim. İlk testi f8 değerinde gerçekleştirdim. Makroda diyaframı fazla kısarsak kırınım (diffraction) yüzünden detay kaybettiğimizi biliyoruz. Hatta f8 bile tehlike sınırı sayılır. Bu şekilde çekimi baştan sona yaptım. Fakat fotoğrafları incelerken bir türlü içime sinmedi. Netlikte birşeyler eksikti. Tekrar makina başına geçtim.

Burada iki değerlendirme yaptım.

• Uzaktan kumandamı kaybettim. Hemen yenisini sipariş verdim ama bu test için 1 ay beklemek istemiyorum. Bu yüzden deklanşöre elle bastım. Gecikmeli modda 2sn sonra çekim yapılsa bile yarattığım sarsıntının çekime etkisi olabilir mi?
• Lensin optiği çok kötü olduğu için diyaframı daha fazla kısmak gerekir mi?

Diyafram kısmak her iki soruna da çare olacağı için öyle yaptım. Lensi f16’ya getirdim. Kötü bir şekilde kırınım bölgesine girmiş oldum ama yapacak birşey yoktu. Bir öncekinde 1.6sn olan pozlama süresi şimdi iyice artarak 4sn oldu. Ya 4sn pozlama boyunca titreşim iyice söndü ve bu iyi geldi. Ya da optiğin daha kaliteli bir bölgesini kullanmış oldum. Yani işe yaradı. Çekimi f16 ile baştan aldım. Focus stacking için 46 poz çekim gerekti.

Fotoğrafı daha detaylı inceleyeceğiz ama ilk bakışta bu sonucu görmek beni mutlu etti. Hiç de tahmin ettiğim gibi kullanılamayacak bir sonuç olmadı. Sevindim çünkü ekipman yarışına dur demek gerektiğinin bir başka göstergesi oldu. İyi bir lens ile en iyi lens arasında gözle görülür fark olmayabilir. Yeter ki ışık doğru kullanılsın, çekim tekniğine dikkat edilsin.

Şimdi fotoğrafın 3 farklı bölgesinden detay alarak bakalım.

Lenslerin en güçlü oldukları bölge merkezleri. En keskin görüntü burada oluşuyor. Tokina f16 diyaframa rağmen merkezde fena iş çıkarmamış. Detay tatmin edici seviyede.

Burada zorlanma hissediliyor. Anten silikleşmeye başlamış. CA renk bozulmaları görülüyor. Bu arada CA demişken Tokina 80-250’nin en kötü olduğu alan bu. f16’ya kadar kıstığım ve Photoshop CA düzeltme vs. uyguladığım halde bu mavi-kırmızı haleler görünmeye, renkleri bozmaya devam ediyor. Hele daha açık diyaframlarda kabul edilemez seviyelere yükseliyor. Makroda lensi kapasitesinin ötesine zorluyoruz. O yüzden bu dediklerim makro çekimde katlanarak artıyor ve daha fazla önem kazanıyor.

Merkezden daha da uzaklaşınca lensin iyice dağıldığı görülüyor. CA bozulmaları kontrast ile artar. Buradaki parlak yapıştırıcı görüntüsü CA etkisini üst düzeye çıkarmış. Ve tüyler iyice silikleşmiş. Üzerine diffraction etkisiyle pek bir detay kalmamış.

Sonuç

Tekrar özetlersem, bütün bu olumsuzluklara rağmen fotoğrafa dönüp baktığımda hiç de fena olmayan bir sonuç görüyorum. Kenar keskinliği ancak makro için üretilmiş veya başka özel lenslerde yüksek seviyede oluyor. Biz ise olabilecek en uygunsuz lenslerden birinden bahsediyoruz.

İyi bir ışık kullanımı ve doğru focus stacking tekniği ile kötü lenslerle bile makro çalışılabileceğini görüyoruz. Çoğumuzda çok daha modern tele zoom lensler var. Bunlar daha da iyi sonuç verecektir. Amaç makro çekmek ise hiç beklemeden elde ne varsa yan donanımla onu destekleyip işe başlamak belki de en iyisi. Bir heves yola çıkıp, piyasadaki en iyi makro lenslerden biri olan Canon MP-E 65 alıp, bu lens bir karıştan ötesini çekmiyor, otomatik netleme bile yok diyerek geri veren de var. Önce makroyu tanımak, tekniği, el alışkanlığını geliştirmek lensten daha önemli.

Bu arada bir uyarı da yapmam lazım tabi. Lens ucuz dedim ama kullandığım yan donanımlar çok da ucuz değiller. Tipod, kafa ve ray çok önemli. Rahat ve stabil aynı zamanda hassas bir çalışma ortamı sağlamadan elimizde en iyi lens bile olsa kaliteli çekimler yapamayız. Yan donanımı düşünmeden büyük umutlara kapılmamakta fayda var.