Makro fotoğraf çekiminde uzatma tüpü kullanımı ne kadar yaygın ve önemliyse, ters lens bağlamak da aynı şekilde sürekli kullanacağımız bir yöntem olarak ilk öğrenmemiz gereken konular arasında yer alıyor.

Bir önceki yazıda makro uzatma (extension) tüplerini incelerken kullandığım tüm lensleri özellikle düz (normal) bağlamıştım. Gerçek makro lenslerde düz bağlamada güzel sonuçlar aldık ama diğer lensler o kadar iyi görünmemişti. Pratik kullanımda çoğu lens ters bağlama ile daha iyi sonuç verir. Şimdi bunu göreceğiz.

Ters lens bağlama adaptörü

Ters bağlama yapabilmek için lensimizin filtre takılabilecek yivlere sahip olması gerekir. Özel durumlar hariç hemen her lenste filtre yuvası bulunur. İhtiyacımız olan şey bir tarafı filtre yuvasına diğer tarafı da fotoğraf makinamızın bayonetine uyacak şekilde imal edilmiş ters bağlantı adaptörlerinden edinmek olacak.

Bilezik şeklindeki bu adaptörleri çeşitli alışveriş sitelerinden $5 civarında fiyatlara bulabilirsiniz.

Yapacağımız masrafı azaltmak için, her filtre çapı için ayrı adaptör almak yerine tek bir ters bağlantı adaptörü ile birlikte filtre çapı dönüştürme adaptörlerinden alabilirsiniz. Bu bilezikler set halinde satılıyor ve geniş bir aralıkta filtre çapını değiştirme imkanı sunuyorlar. Böylece farklı filtre çapındaki lensleri aynı ters lens adaptörü ile kullanabiliyoruz.

Ters bağlayacağımız lensimizi büyük olasılıkla bir miktar uzatma tüpü ile birlikte kullanacağız. Lensi tek başına ters bağlamak, istenen seviyede büyütme sağlamayabilir. Lensin çözünürlük kapasitesini aşmamak kaydıyla istediğimiz büyütme miktarını verecek uzunlukta tüp (tüpler) bağlayacak ve lensi bunlarla birlikte kullanacağız.

Ters bağlamada marka-bayonet sorunumuz yoktur. Aslında makro çekimde genel olarak böyle bir soruna takılmazsınız. Kullanacağımız birleştirme adaptörleri ile genellikle lenslerin sonsuza odaklama özelliğini kaybederiz. Ama zaten makro çekim yapıyoruz, bunun hiç önemi yok. Bize tek gereken şey filtre yuvasının çalışır durumda ve sağlam olmasıdır. Canon-Nikon-Pentax hangi bayonet lens kullandığımız farketmiyor.

Yani bir satıcıya gidip şu konuşmayı yaşayabilirsiniz:

– Biz 2. el 28mm keskin bi manual lens bakıyorduk da…
– Hangi bayonet? Canon, Nikon?
– Farketmez.
– !?!?
– …
– …
– Eee, biz onu makro çekimde kullanacağız da.
– Tamam, makina ne marka?
– …
– ??
– Eheh. Şunu alalım biz…
– ?!!

🙂 Yukarıdaki iletişim çabası İstanbul’un en ünlü bir fotoğraf ekipmanı pasajında bizzat yaşanmıştır…

Ters lens bağlama tekniğine en uygun, en keskin lensler genellikle agrandizör lensleridir. Onlar ayrı bir yazının konusu olacak. O yazıya şu linkten ulaşabilirsiniz: Agrandizör lensi ile makro fotoğraf. Bu test için 2 tane günlük lens seçtim. Bunlar düz bağlama testinde kullandığım Pentax’çıların çok sevdiği SMC M 50mm ve SMC M 28mm. Her ikisi de ters lens bağlama ile makro çekiminde sıkça kullanılan lenslerden. Usta makro fotoğrafçı Thomas Shahan bu iki lensi çok seviyor.

Tam otomatik bir lenste manuel diyafram ayarı bulunmuyorsa onu ters bağladığınız zaman diyafram ayarlama zorluğu yaşayabilirsiniz. Bazı lensler en son ayarlanan diyaframı korur. Lensi önce düz bağlayıp diyafram değerini ayarlayıp sonra makineyi kapatıp lensi çıkarmayı deneyin. Bu yöntem işe yaramazsa lensin bir diyafram mandalı var mı ona bakın. Varsa mandalı küçük bir nesneyle kaydırıp sıkıştırarak kabaca bir ayar yapabilirsiniz. Bu da olmazsa başka lens deneyin 🙂

Testlerde bir önceki yazıda olduğu gibi önce lensin yalın hali, sonra ters bağlı şekilde 1 set (68mm Kenlock) uzatma tüpü ile ve 2 set (118mm, Kenlock + markasız Çin malı) tüp ile çekilmiş fotoğraflar olacak. Önce büyütme oranı gösterip, sonra da bir uygulama örneği vereceğim.

Pentax SMC M 50mm

0.5X ile 2X aralığı elde çekimler için çok uygun bir büyütme oranıdır. 50mm lensler ters bağlamada bu büyütme aralığında başarıyla çalışabiliyorlar. Pentax 50mm için test fotoğraflarımıza bakalım

Örnek olarak havaların düzelmeye başlamasıyla bahçeyi saran kır çiçeklerinden bir tanesini misafir ettim.

Fotoğraflar f8 – f11 aralığında harici flaş desteğiyle çekildi, bilgisayar ortamında brightness/contrast dışında oynama yapmadım. Asıl vurgulamak istediğim şey büyütmenin anlaşılır olması. Görsel zenginlik ile ilgilenmedim.

Pentax 50mm 1 set tüp ile oldukça ergonomik bir kullanıma sahip. 2x’e kadar büyütme elde kullanım için uygun olduğunu gösteriyor. Ancak 2. set tüpün kullanımı bileğimizde lensin ağırlığını hissettirmeye başlıyor. Alttan destek olmadan çekim yapmak elimdeki markasız tüp setiyle güvensizlik vermeye başlıyor.

Pentax SMC M 28mm

28mm lensler ters bağlama ile makro çekim denince ilk akla gelen lenslerden oluyor. Geniş açıya doğru kaydıkça büyütme oranımız yükseliyor, işin cazibesi artıyor. Ama elde çekimin sınırlarını da aşmaya başlıyoruz.

Ters 28mm’yi ilk denediğim günler, hatta haftalar boyunca önce lenste, sonra kendimde kusur aradım. Bir türlü olmuyordu. Vizör görüntüsü son derece karanlık, net alan son derece dardı. Konuya çok fazla yaklaşmak zorunda kalıp böceği ürkütüyordum. Deklanşöre basana kadar titreşim yüzünden gördüğüm kadrajı çoktan kaybetmiş, başka bir şey çekmiş oluyordum.

Aslında kimsede kusur yok. İşin doğası gereği 4X üzerinde elde çekim yapmak eğlenceden çok işkenceye dönüşebiliyor. Yeterince sabırlı olup çok sayıda elde çekim yaparsanız içlerinden biri aradığınız fotoğraf olabilir.

Şimdi 28mm’nin büyütme değerlerine bakalım

Büyütmenin çok yüksek olduğunu görüyoruz. Örnek fotoğraflara da göz atalım.

Büyütme değerlerimiz çok yüksek evet. Ama buna bağlı olarak net alan derinliği iyice sorun olmaya başladı. Çekimde kullandığım f8 değeri ışıkta kırınım olayı yaratarak keskinliğe zarar verdi. Artan ışık ihtiyaçları yetmiyormuş gibi çiçeğe 3cm mesafede duran lensin boyutları aydınlatmayı engellemeye başladığı için istenmeyen gölgeler oluştu.

Kırınım: Diyafram çok kısıldığında ışığın bükülerek keskinliği düşürmesi olayı.

6X büyütme Pentax 28mm lensimize göre değil. Çift set tüp kullanmak bu lens için uygun olmuyor.

50mm ile kıyaslarsak çok daha kısa tüplerle, hatta tüpsüz yüksek büyütmelere çıkabiliyoruz. 2x-4x aralığında hafif ve kısa bir lensle çalışma imkanımız oluyor. Bu bir avantaj ama bu sefer de büyütme sürekli yüksek oldu. Boyu 1cm’den büyük bir böceği kadrajımıza sığdırmamız sorun olacaktır.

Bi ters, bi düz

Örgüde olduğu gibi makroda da böyle bir terim var diyebiliriz. 🙂

Son olarak 28mm ve 50mm lenslerin düz bağlı ve ters bağlı halleri ile verdikleri büyütmeleri hatırlayalım. Bunun için bir tablo oluşturdum.

Yeşil olarak işaretlediklerim çalışma için (netlik, çalışma mesafesi) tercih edilebilecek değerleri gösteriyor. Kırmızı gösterdiklerim ise çeşitli sorunlar yüzünden uygun olmayan konfigürasyonları ifade ediyor.

Bu yorumlar sadece bu 2 model lens için ve de benim kişisel tercihimi yansıtıyor. Siz pekala istediğiniz lens ile tüm büyütme aralıklarında çalışabilirsiniz.

Not: 1:1 üzeri büyütmelerde net alan birleştirme tekniği (focus stacking) kullanılması bir zorunluluk haline geliyor. Örnek fotoğraflar tek kare çekimden oluştuğu için net alan aşırı dar olarak göze çarpıyor.

Not: 1 set tüp 68mm. 2 set tüp 118mm. Aynı uzunlukta açılmış körük ile yine aynı değerleri alabilirsiniz. Tüpleri set olarak değil, parça parça kullanarak çok daha esnek bir büyütme aralığı yaratabilirsiniz.