Doğal ışıkta yardımcı ekipmanlar, tripod ve tutucular

İlkbahar geldi, makro mevsimi açıldı. Kış boyunca hayalini kurduğumuz güzel hava, çiçekler, böcekler dışarıda bizi bekliyor. Ama bu sefer makineyi kapıp balıklama atlamak yerine bu yıl kendime koyduğum hedefin üzerine gitmek istiyorum: “doğal ışık kullanımı“.

Doğal ışık kullanımı öncesinde ekipman eksiklerini kapatmak önemli

Bu yüzden kış boyunca çeşitli denemeler yapıp eksikleri gidermeye çalıştım.  El alışkanlığı edinmek, daha sabırlı olmak dışında işin ekipman tarafı da var. Bu yazıda işimizi kolaylaştıran ve daha başarılı sonuçlar almamıza yardım eden aletlereden örnekler vereceğim. Bunların seçimi tamamen kişisel tercihler ve mecburiyetlerle ilgili. Zaman ilerledikçe farklı yöntemler ve cihazlar elime geçiyor, bir tanesinin yerini başka bir şey alıyor. Aynı işi gören farklı ürünler rahatlıkla kullanılabilir. Sizin elinize ne geçerse onu kullanmaya bakın.

Doğal ışık kullanmaya karar verdiysek açık havada makro çekime çıkmak yanımızda mini bir stüdyo taşımak anlamına geliyor. Işığı yönlendirebilmek için difüzör ve reflektör kullanmalı, rüzgarı ve diğer titreşimleri engellemeliyiz. Aynı zamanda tüm bunlar rahatça taşınabilir ve kurup kaldırması zahmet yaratmayacak türden olmalı. Bazı ihtiyaçlarda hala kararsız kaldığım noktalar ve eksikler olsa da önümüzdeki dönemde kullanmayı planladığım yardımcılar genel olarak şöyle:

Tripod

Elbette içlerinde en öncelikli ve olmazsa olmaz olan bir tripod. Doğal ışık çekimlerinde uzun pozlama yapacağız. Pozlama süresi ışık durumuna göre değişse de neredeyse hiçbir zaman elde çekim yapabileceğimiz kadar kısa olmayacak. Genellikle 1/10 sn ile 2 sn arasında değişen değerlerde oluyor. Ben biraz daha loş ışık kullanıp süreyi uzun tutmayı tercih ediyorum. Böylece perde titreşiminden daha az etkileniyorum. Uzun pozladığımız zaman çekimin başlangıcında yaşanan sarsıntı söndükten sonra devam eden çekim süresinde titreşmeyen bir gövde elde etmiş oluyoruz.

Not: EFSC destekli Canon gövdelerde ve Sony NEX aynasız modellerinde perde titreşimi sorunu yaşanmıyor.

Benro A0691T Travel Angel Tripod

Elimdeki model bu. Tripod seçimi yaparken genel amaca uygun olması yaklaşımı ağır bastığı için aslında makro için biraz sıkıntılı olan bu modeli tercih etmiştim. Benro genel olarak işimi görüyor. Her yere taşınabilecek boyutlarda. Sağlam ve hafif.  Kendisi 1.33kg, desteklediği ağırlık ise 6kg.

Benro kendi üzerinde B00 model bir ballhead başlık ile geliyor.

Bu hali ile kelebek gibi büyük böcekler ya da çiçek çekimlerinde gayet yeterli. Ama yüksek büyütmelere çıkıldığında ciddi bir kadraj problemi ile karşı karşıya geliyoruz. Örneğin bir sineğin portre çalışmasını yapmak istiyoruz. Kadrajı ayarlayıp, ballhead’i sıkarak makineyi sabitledikten sonra elimizi çektiğimizde makinenin ağırlığı tripod başlığına bindiği anda doğal bir eğilme oluşuyor. Bu eğilme milimetrenin çok küçük bir kesiri olsa bile vizöre baktığımızda artık sineğin başını değil ayaklarını gördüğümüzü farkediyoruz.

Tekrar gevşet, kadrajı bu sefer biraz yukarıda tut, sık, bırak. Malesef bu kez de sineğin karnını görüyoruz. Tekrar gevşet…. Bu döngü dakikalar alıyor. Canlı bir böcek ile çalışıyorsanız büyük ihtimal siz ayarlayamadan çekip gidecek. Ya da kıpırdarsa kadraj bozulacak ve en başa döneceksiniz. Bu yüzden tripod başlığında bir revizyona gitmekte fayda var.

Bir diğer sorun Travel Angel ile yere yaklaşmak mümkün olmuyor. Yukarıdaki fotoğrafta görüldüğü gibi bacakları açtığımız zaman merkezi sütunu yukarı kaldırmak zorunda kalıyoruz. Makina yine yukarıda kalmış oluyor. Makine yukarıdayken ince bir boru üzerinde olduğu için titreşimlerin sönmesi de çok uzun sürüyor. Bu yüzden hiçbir zaman yukarı kaldırmadığım ortadaki sütunu alttan kesmeyi planlıyorum. Bir süre sonra da yer seviyesine inebilen ve titreşim konusunda çok başarılı olan ahşap tripod modellerine geçmeyi istiyorum.

Manfrotto junior geared head 410

Biraz iri ve hantal görünümüne karşın Manfrotto 410 kadraj sorununu çok iyi şekilde çözüyor. Eski başlığı çıkarıp kolayca yerine bunu takıyoruz. Hepsi bu kadar.

Bu başlık 3 eksende hassas hareket sağlayan bir düzeneğe sahip. 3 farklı dişliye ait 3 tekerleği istediğimiz şekilde döndürerek yukarı-aşağı, sağa-sola ve her iki yana eğilme hareketini verebiliyoruz. Bu hareketleri yaparken fotoğraf makinası sağlam şekilde bağlı, gözümüz vizörde oluyor. Sonradan sıkıp gevşettiğimiz birşey olmayınca kadraj da bozulmuyor. Manfrotto 410 ile mikroskop lenslerinde 10X büyütmelerde bile hassas şekilde istediğim kadrajı ayarlayabiliyorum.

• 

• 

• 

İnce ayar vidalarının hemen arkasında yaylı olduğu için çevirmesi biraz sert olan kelebek görünümlü 2. bir vida var. Büyük miktarda kaydırma yapmak istediğimiz zaman bunu çevirip hassas vidayı devre dışı bırakıyoruz. Kafa o eksende serbest kalıyor. İstediğimiz konuma kabaca getirip vidayı bırakıyoruz ve tekrar sabitleniyor. Sonra yine hassas ayar ile devam ediyoruz.

Bu kafa uzun tele lenslerde de büyük kolaylık sağlıyor. Ben 500mm aynalı lens ve teleconverter’lar ile çok severek kullanıyorum.

Junior Head 410 çok fazla yukarı aşağı hareket etmiyor.  Makroda çok önemli değil. Zaten Newport rayımızı da sarkma yapmaması için çok fazla aşağı eğemiyoruz. Ama tele kullanımında daha yukarıya kaldırabilmek isterdim. Ağaçlardaki kuşlar genelde yukarı bakmayı gerektiriyor.

Makro ray

Focus stacking yapacaksak, ki yapacağız, bir raya ihtiyacımız var. Düşük büyütmelerde bu görevi körük rayına da verebiliriz. Ama çok iyi sonuçlar alabilmek yine hassas rayın varlığına bağlı. Ben bu görev için Newport 423 modelini seçtim. Aslında endüstriyel bir ürün olan bu cihaz mikrometre yardımıyla kaydırma yapıyor. Milimetrenin yüzde biri oranında işaretlenmiş adımlara sahip ama ihtiyaç halinde yarım adım kaydırma da yapılabiliyor. Yani 5 mikron seviyesinde adımlamayı kolayca yapabiliyoruz. Bu sayede 20X büyütmeye kadar mükemmel çalışıyor.

Newport üzerine daha önceden yazdığım geniş içerikli bir yazı var. Detayları tekrar anlatmadan onun linkini veriyorum:

Newport 423 Linear Stage

Genel amaçlı mini tripodlar

Bunları farklı bir sınıf olarak ele alıyorum.  Bu tarz tripodlar pazarlanırken üzerlerinde büyük tele lensler bağlanmış DSLR makinalarla gösteriliyorlar ama gerçekte taşıma kapasiteleri çok düşük. Plastik malzemeden yapıldıkları için çok hafifler ve küçük oldukları için taşınabilirlik sorunları yok. Aslında küçük boyutlu kompakt makinalarla da gayet güzel anlaşabilirler. Kısacası çekmecede birkaç tane bulundurmak gerekiyor.

Gorilla tripod

Gorilla, ilk gördüğümde çok garipsediğim eklemli bacaklara sahip tuhaf bir tripod. Aslında gorilden ziyade 3 bacaklı bir ahtapotu andırıyor. Elimizle bacaklara istediğimiz şekli verip her tür ortama uydurabiliyoruz. Bacaklara düğüm atmamız bile mümkün. Tanıtımlarda bir ağaç dalına ya da direğe sarılmış gorilla üzerine bağlı fotoğraf makinaları gösteriliyor mesela.  Böyle esnek bir ürün.

Gorilla tripod ailesinin farklı boyutlarda ve farklı taşıma kapasilerinde birkaç modeli var. Ben orta ve büyük boyut olanlardan birer tane aldım. Aslında amacım bunları birbirine bağlayıp John Hallmen’in “gorillazilla” adını verdiği canavarı yapmaktı! 3 kıskacı ile hem difüzör hem de örnek tutabilecek kapasitede gibi görünüyordu.

Gorillazilla’yı benden önce kuzenim Kerem inşa etti. Bir süre de kullandı. Alt bacakları ana tripodun bir bacağına sararak hepsi bir arada şekilde çalıştı. Ama bir süre sonra yeterince kullanışlı bulmayarak Gorillazilla’dan vazgeçti. Ben de bu yüzden denemedim. Onları ayrı ayrı değerlendirmeye karar verdik.

Slik mini II tripod

Gorilla tripodların eklemli ayakları ve hafiflikleri her zaman titreşimsiz bir tutucu olmalarına engel oluyor. Bu yüzden özellikle böceğin bulunduğu bölgeyi tutacak biraz daha iyi birşeye ihtiyaç vardı. Biraz araştırınca Slik mini II tripodların iyi iş gördüğü ortaya çıktı. Yine kuzenim  benden önce davranmıştı. Onda görüp inceledikten sonra ben de bir tane edinmeye karar verdim.

Slik tripod orta sütunu aşağıya indirdiğimizde üzerindeki vantuz ile cam gibi yüzeylere de yapışabiliyor. Ama bunu cama yapıştırıp havada kullanabiliriz gibi algılamamak lazım.  Olsa olsa cam masa gibi düz zeminlerde daha iyi tutunmayı sağlamak için kullanılabilir. Bana sorarsanız çok anlamlı bir özellik değil. Bunun dışında teknik detaylarında 1.24kg yük taşıma kapasitesi olduğu yazıyor. Bu da gayet iyi bir değer.

Örnek tutucu ve sabitleyiciler

Fotoğraf makinasını sabitledikten sonra sıra konuyu sabitlemeye geldi. Tüm düzeneği her çekimde farklı bir konuma taşımak son derece zor olduğu için genellikle makinayı değil böceği taşımayı tercih ediyoruz. Örneğin bir yaprak üzerinde uyuyan bir arıya denk geldiğimizde makas ile bu yaprağı keserek böcek ile birlikte alıp makinanın karşısına yerleştiriyoruz. Çekim yapılacak nesne ya da böceğin rüzgarda sallanmaması çok önemli. Gözle farkedemeyeceğimiz derecede küçük salınımlar bile tamamen bulanık bir fotoğrafa yol açıyor. Büyütme ne kadar fazlaysa bu salınımların etkisini de o derece büyütmüş oluyoruz.

Tutucuların tek görevi rüzgarı önlemek değil elbette. Işığı istediğimiz forma getirirken kullanacağımız difüzör ya da reflektörlerin uygun konumda bulunması gerekiyor. Bu sırada tutucular görev yapıyor.

Helping hand

Bu küçük kıskaçların farklı isimleri var. eBay üzerinde arama yaparken “helping hand” şeklinde yazarak kolayca ulaşabiliyoruz. Helping hand’leri daha çok ev içi stüdyo çekimlerinde yüksek büyütmede kullansam da sahada rahatlıkla kullanılabilirler. Bunları yüksekliği ayarlanabilir sehpalar üzerinde konumlandırarak fotoğraf makinamızın hizasına yükseltebiliriz ve çok amaçlı tutucu görevi verebiliriz.

Helping hand üzerinde iki tane kıskaç bulunuyor. Vidalarını gevşeterek bunları istediğimiz pozisyona getirebiliyoruz. Stüdyo çekiminde bir tanesi yeterli olurken açık havada objeyi her iki kıskacı kullanarak sabitlemekte fayda var. Yaprak gibi geniş yüzeyli objeler tek taraftan tutturulduğunda rüzgara karşı çok hassas oluyorlar. Aynen bir yelken gibi… Ya da otsu bitkileri bu şekilde tek taraflı tutarsak hızla solmaya başlıyorlar. Stack işleminin her karesinde biraz daha sarkmış bir görüntü oluşuyor. Çift taraflı sabitleme ile bunlar engelleniyor.

Helping hand’ler ile birlikte bir de büyüteç geliyor. Hassas tamirat işlerinde kullanılacağı düşünülerek pakete bir büyüteç dahil edilmiş. Biz onu başka eğlenceli faliyetlerde kullanmak üzere çıkarıyoruz,

Friction arm

Tam adı “Adjustable Friction Articulating Magic Arm” olarak geçiyor! Kısaca ayarlanabilir eklemli kol diyebiliriz. Bunlar ara eleman olarak kullanılan birleştirici kollar. Vidasını gevşettiğimizde hem kol katlanıyor hem de iki ucunda bulunan bağlantı vidalarını tutan bilye gevşiyor. İstediğimiz konuma getirdikten sonra vidayı tekrar sıkıyoruz ve hepsi o pozisyonda kalıyor. Aklımıza gelecek türlü şekilde işe yarayabilir. Flaş tutucu, difüzör, reflektör tutucu olabilir. Farklı boylarda satılan alternatifleri ile çok kullanışlı bir eleman olduklarını söyleyebilirim.

Yukarıdaki fotoğrafta 7″ ve 11″ boyunda iki model, üzerlerinde farklı eklentiler ile görülüyor. Sağda görünen  7″ boyunda kısa olana ayrıca bir mini ballhead takarak hem boyunu hem de manevra esnekliğini arttırdım. Her ikisinin üzerinde bulunan mandallar Koçtaş ya da Bauhaus gibi yerlerde bulunabilir. Mandalı takmak için mandal kolunda zaten bulunan küçük deliği tornavida ile biraz genişletip kolun üzerindeki vidaya uygun boyuta getirmem yeterli oldu.

Hepsi bir arada

Şimdi Voltron’u oluştmaya başlayabiliriz. Mandal takılmış kolları tripodların üzerine takalım. Manfrotto 410 başlığı Benro’ya takalım. Körük, lens ve rayı da başlık üzerine koyalım:

• 

• 

Çekime hazır sayılırız. Tutucuları kullanma şekli biraz bize kalıyor.  Bir tanesini ışık durumuna göre difüzör ya da reflektör olarak kullanacağımız kağıt/plastik levhaları tutmak için kullanıyorum. Diğeri de örnek tutucu olarak görev yapıyor. Örnek tutucuda iki çeşit kullanım yolu var. İlk seçeneğimiz objeyi üzerindeki dal, yaprak gibi şeylerle birlikte kesip getirmek. O zaman doğrudan objeyi tutacağız.

Yukarıdaki örnekte konu olarak bir kuş tüyü seçilmiş ve tutucu ile sabitlenmiş.  Diğer tutucu ise reflektör görevi yapan bir karton kullanıyor. Elbette gerçek bir çekimde bunların daha uygun bir konumda olması gerekiyor. Buradaki kağıdın bir yüzü beyaz, diğer yüzünde alüminyum kaplama var. Bu kağıtlar evlere servis yapan restoranların yemeklerin üzerini örtmek için kullandığı kartonlar. Daha keskin ışık yansıtmak istediğimde parlak yüzünü kullanıyorum. Ama genelde beyaz yüzey ile yansıtma yapmak daha iyidir. Bunları çekimlerde bol bol kullanıyorum.

Fotoğraf makinamızı da eklersek şöyle bir görünüm elde ediyoruz.

Örnek tutucuyu diğer kullanma şekli doğrudan böceğin bulunduğu dalı sabitleme şeklinde oluyor. Konum olarak uygunsa böylesini tercih etmek de mümkün. Böylece dalın rüzgarda hareket etmesini engelleyerek doğal ışıkta uzun pozlama yapabiliyoruz.

Bu yazıda difüzör kullanımına çok değinmedim. Bu kısmı henüz kafamda netleştiremedim. Çadır kullanımı ya da beyaz plastik kullanımı olabilir. Farklı yöntemleri denedikten sonra fikir paylaşımında bulunacağım.

Tripod bebek

Konuyla doğrudan alakası yok ama paylaşmadan edemeyeceğim. Şimdi de bu malzemeleri ortada bırakırsak ne oluyor onu görelim!

• 

• 

O gün çekimden sonra yarım saat içeride oyalandım. Ben yokken bahçede eğlence devam etmiş. Özellikle 5 yaşında bir kızınız varsa daha dikkatli olmalısınız. Her an herşey giydirilip, süslenip bir evcilik malzemesine dönüşebilir. Şekilde görüldüğü gibi: Tripod bebek!