Mitutoyo mikroskop lensleri

Mitutoyo makronun kralı! Efsane lens! Yılların hayali!

Aynı zamanda pahalı, yan donanım ihtiyaçları fazla ve bulması zor bir mikroskop lensi. Yani hikayesi çok. Biraz kişisel tarihçe, biraz karmaşa, biraz fikir yürütme, biraz da teknik konular… Bu yazı uzun olacak şimdiden belli.

Ekipman yarışı

Makro sayılacak ilk fotoğrafımı çektiğim zamanlar çok geride kaldı. Bu işe kafayı takacağımdan habersizdim. “Ne kadar da eğlenceli!” diye düşünmüştüm. Ama keşfetme arzusu çok güçlü bir duygu. Kendimi kaptırdım ve bütün boş zamanımı makroya verdim. Elimden sayısız ekipman geçti. Çekmeceler doldu taştı. Nereye ulaşmaya çalıştığımı bilmiyordum.

Buraya kadar yazdığım birkaç cümle aslında fotoğrafla dolu dolu geçen 5 yıllık bir süreyi anlatıyor. Öyle hemen hızlıca okuyup geçmeden bugünlerde işlerin nasıl karıştığını farkettirmek için yatak odamdaki bitpazarı sergisine benzeyen şu manzarayı paylaşmam lazım. 

Bu takıntılı durum böyle devam ederken yavaş yavaş farkettim ki kullandığım ekipmandan bağımsız olarak yaptığım işten keyif alıyorum. Lenslerimin ucuz olanını da pahalı olanını da kullansam ürettiğim fotoğraflar beni tatmin ediyor.

Sonra merak edip 30 Euro gibi çok uygun fiyatlı ama makro için hiç uygun olmayan bir lensle deneme yaptım ve bunu yazı olarak yayınladım: Tokina 80-250 zoom lens ile makro çekim testi. Fotoğraflara bakınca biraz daha mantıklı olmam gerektiğini hissettim. Eldeki ekipman kötü bile olsa doğru kullanılınca sonuç fena olmuyordu.

Ardından John Hallmen bir anket yaptı. O aralar gündemde olan “şu gövde bundan daha iyi”, “o lens bunu döver” tartışmalarına cevap olarak rakip sistemlerle çektiği fotoğrafları yayınlayıp insanlara sordu: “Hangi fotoğraf hangisiyle çekilmiş bilin bakalım!” Sonucu tahmin edebilirsiniz. Bilemediler. John Hallmen özetlemiş oldu: “İyi fotoğrafçı hepsiyle iyi fotoğraf çeker!”

Bütün bunlardan sonra kafam netleşti. Artık ekipman yarışına dur diyecektim. (Acaba?)

Fiyat / performans dengesi

Her harcamada merak ettiğimiz şey vereceğimiz paranın karşılığını ne kadar alacağımızdır. Dönüp kendi kararlarıma baktığımda, sürekli yurtdışı alışverişleri yaptığım için gümrük vergi sınırı olan 75 Euro’nun da etkisiyle fiyatı düşük olan ürünlere yöneldiğimi görüyorum.

Tamamı 2. el, bir kısmı unutulmuş, bir kısmı keşfedilmemiş çok sayıda ekipman denedim. Bazılarında hedefi tam onikiden vurdum (Lomo 3.7X, Componon-S 80mm gibi). Bu lensler sonradan ünlü oldu, fiyatları katlandı. Bazıları ise sadece vitrin süsü olacak kadar kötü çıktı (Lomo 20X gibi).

Ama geneline baktığımda çok iyi yatırım yapmış oldum. Makroya yeni başlayan herkese de buna benzer yavaş ilerleyen ve risksiz bir plan tavsiye ederim. Hem kendinizi hem ekipmanınızı tanımaya zaman ayırın ve makro çekimi çok sevene kadar büyük paralar harcamayın. 

“Hala Mitutoyo’ya gelemedik, neler anlatıyor bu adam” demeyin. Oraya gelmek gerçekten uzun sürüyor o duyguyu vermeye çalışıyorum. İşte geldiğimiz bu aşama sınır oluyor. Bu ekipmanla sonsuza kadar fotoğraf çekip mutlu olabilirsiniz. Konu kapanır.

Lüks hedefler

Ya da çıtayı yükseltmeye devam edip belki birazcık daha iyisi için çok daha fazla ödeme yapmayı kabul edersiniz. Bunu da genellikle iki sebepten biriyle yaparsınız.

1. Göz alıcı MTF değerleri, pırıl pırıl kaplamaları ve buram buram reklam kokan test/değerlendirme yazılarıyla modern ve pahalı lensler size göz kırparken içinizi bir kaşıntı kaplar.
2. Yaşınız ilerleyince eskisi kadar enerjiniz olmaz! Yine konuyla ne alakası var diyebiliriz ama şöyle. 6-7 kişilik bir makro sohbet grubumuz var. Aramızdaki popüler konular lensler mi? Aslında evet 🙂 Ama sıklıkla şunlar da konuşuluyor:
   • A arkadaş: Gözleri iyice bozulmuş, mikrometrenin çizgilerini okuyamıyor.
   • B arkadaş: Boyun fıtığı…Eğilip fotoğraf çekmek istemiyor.
   • C arkadaş: Bel fıtığı. O da eğilemiyor.
   • D arkadaş: Gözünden yeni ameliyat oldu.
   • G arkadaş: Bu da ben olayım. Ameliyat olmuş, 2 aydır düzgün fotoğraf çekememiş.

Hepimize geçmiş olsun. Umarım okurken gülüyorlardır 🙂

Pahalı bir ekipman her zaman daha kaliteli bir sonuç üretmiyor. Zaten fiyat/performans derken bunu kastediyordum. Ben şimdiye kadar 1. madde olan “kaşıntı” meselesinden uzak durmaya çalıştım. Mesela elimde Componon-S 80mm ve Lomo 3.7X  lensleri varken üzerine bir de MP-E 65mm peşine düşmedim. Daha çok 2. maddede bahsettiğim “düşük enerji” kısmına para yatırmıştım. Yani ergonomi ile birlikte çekimde rahatlık ve hız sağlayan modern gövde, kaliteli tripod, kaliteli ray, kaliteli körük için lüks sayılabilecek ürünlere fazladan para ayırdım.

Sonra kaşıntı da başladı!

Bir sonraki lens seçimi

Bir sonraki adım büyük olsun istiyordum. Belli bir büyütme değeri için kullanabileceğim farklı lens seçeneklerim vardı ama içlerinden en iyisi şudur diyerek sürekli onu kullanamıyordum. Çünkü hangisinin daha iyi olduğu çok belli değildi. Belirgin bir fark yaratacak “en iyi lens”i bulup o büyütme değeri için sürekli onu kullanacağım bir seçim yapmalıydım.

Öncelikle büyütme değerini seçmem gerekti. Kullanım değerine göre grupladığımda geniş açı, 1:1 büyütme, 2X-3X aralığı, 5X ve 10X şeklinde ayırabilirim. Bunlar içinde 5X’e kadar olan kısımda zaten zorlanmıyordum. 5X ve 10X’e bakınca 10X gözüme fazla zahmetli göründü. 5X genel kullanıma daha çok hitap ettiği için tercihimi bu yönde kullandım.

5X için seçeceğim lens 5X defterini sonsuza kadar kapatacak bir lens olmalıydı! Seçim ise çoktan belliydi: Mitutoyo M Plan Apo 5X.

Mitutoyo

Mitutoyo adını ilk ne zaman duyduğumu hatırlamıyorum. Ama gördüğüm örnek fotoğrafların ağzımı nasıl açık bıraktığı çok net aklımda. Dünya çapında tanınmış makro fotoğrafçılarının hepsi Mitutoyo sahibiydiler. Hepsi bunu tercih ettiğine göre bir bildikleri olmalıydı! Email yazışmalarıma baktığımda 2012’lerde Mitutoyo almaya niyetlenmiş ve fiyat araştırması yapmışım. Yani makroya başladığım yıllardan itibaren hayallerimi süslemiş.

Mitutoyo sonsuz tipte endüstriyel bir mikroskop lensi. Yani onu 200mm değerinde başka bir lensin önüne takarak kullanmak zorundayız. O lense tüp lens diyoruz ve tüp lensin kalitesi sonuca doğrudan etki ediyor. Tüp lens seçimi ayrı bir zorluk ve masraf kapısı olarak karşımıza dikilecek.

Peki ama neden Mitutoyo?

• Mitutoyo çok keskin bir lens. Kontrast da çok yüksek. Siyahlar tam siyah çıkıyor. Gözleri acıtacak kadar keskin 🙂 İlk kullanımda aşırı keskin ve yapay bir görüntü hissetme ihtimaliniz bile var! 
• Gerçek bir APO. Renklerdeki CA bozulmaları bu lenste olmuyor. Doğal renkleri alıyorsunuz. Çoğu mikroskop lensi ciddi CA bozulması verir. Beyaz tüylerin ne kadar beyaz olduğunu ben bu lens ile anladım. Pembemsi ya da mavimsi değillermiş!
• Mitutoyo full-frame fotoğraf makinesinin sensörünü dolduracak genişlikte bir imaj oluşturuyor. Yani full-frame uyumlu. Köşe kararması ya da köşelerde keskinliğin azalması sorununuz yok.
• İnanılmaz bir çalışma mesafesi var. Çoğu mikroskop lensi objeye neredeyse değecek kadar yakın çalışır. Aydınlatma yapamazsınız, lensin obje üzerinde hem gölgesi hem de kendi görüntüsünün yansıması çok kocamandır. Mitutoyo kullanırken durum böyle değil ve objeyi aydınlatmak çok kolay.
• Focus stacking yaparken objenin farklı derinliklerine odaklama yaptığımızda kadraj değişmiyor! Bunun kıymetini bilen bilir. Mitutoyo tam telecentric olmasa da çalışma mesafesinin katkısıyla perspektif değişmediği için fotoğrafların işlenmesinde büyük verimlilik ve kolaylık geliyor. Başka mikroskop lenslerinde kadraj ve perspektif değişmesi bazen o kadar büyük oluyor ki son fotoğrafta gördüğünüz bölge ilk fotoğraftakinin sadece yarısı kadar olabiliyor. O zaman ilk fotoğraftaki kadrajın yarısı çöp oluyor. İşlem bittikten sonra o kısmı göremiyoruz. Focus stacking sırasında değişen kadrajlar yazılım tarafından resize edilerek üst üste oturtulmak zorunda kaldığından resmin çözünürlüğü etkileyen kaymalar oluşuyor. Mitutoyo’da görüntü her zaman tam kadraj, çözünürlük her zaman üst seviyede.

Haydi Mitutoyo alalım!

Deyince hemen olmuyor tabi!

Öncelikle pahalı bir lens. Amerika için resmi satış yapan yerlerden Edmunds Optics 5X için $705, 10X için $885 fiyat listesi veriyor. Avrupa fiyatları Euro üzerinden ve Amerika’ya göre daha yüksek. Posta masrafını bilemiyorum ama güzel bir gümrük masrafı ekleneceği çok açık.

eBay gibi seçenekler daha kolay olmasına rağmen güven sorunu var. Satın alacağımız lensin gerçekten yeni olacağına dair içinizin rahat edeceği satıcıları bulmanız gerek. Ama zaten şu aralar Türkiye’de Paypal kullanımı olmadığı için bu kapı şu anda kapalı durumda.

Türkiye distribütorü 5X için 1141 Euro liste fiyatı veriyor. Bunun üzerine KDV ekleyince Amerika fiyatının 2 katını geçiyor.

İkinci el daha uygun olmasına rağmen hiç tavsiye etmiyorum. Mitutoyo’lar endüstriyel lensler. Çok ağır koşullarda kullanılmış olabilirler. Kutularının üzerinde “Aman düşürmeyin!” gibi ifadeler varken tekme tokat kullanılmış lenslere denk gelebilirsiniz. Nitekim bir arkadaşımız 2. el Mitutoyo ile çok kötü bir tecrübe yaşadı. Beklediğinden kötü durumda gelen lensi tamir etmeye çalışırken lens tamamen kullanılmaz duruma geldi.

Not: Mitutoyo’ları bakım ve tamir için asla açmayın! Mikron seviyesindeki hassasiyet ile robotik ortamda monte ediliyorlar. İçerideki camları hiç konumlarını değiştirmesek bile bulunduğu yerde birazcık döndürsek sorun çıkabiliyor. Kendi servisi dışında tamir amaçlı açılınca eskisi gibi olmuyorlar.

Ee? 

Eee’si satın alma için hangi yoldan gidileceğini söyleyemek mümkün değil. Ben uygun bir fırsat çıkana kadar çok bekledim. 2016 hedefim olarak Mitutoyo 5X’i belirledikten sonra ise planlar olumlu yönde çok hızlı gelişti. Paypal henüz kapanmadan eBay üzerinden iyi bir alışveriş imkanı doğdu.

Aşağıda yer alacak tüm çekimler ve açıklamalar Mitutoyo 5X üzerinden yapıldı. Ama Mitutoyo’nun tüm modelleri, özellikle de 10X ve 20X makro için çok uygun olan muhteşem özellikli lensler. Övgülerin hepsi onlar için de geçerli.

İlk izlenimler

Nihayet paketim geldi. Büyük bir heyecanla açtım ve işte Mitutoyo karşımda! 

İlk dikkat çeken şey boyutları. Bir mikroskop lensi için çok büyük! Elinize alınca ikinci bir şaşkınlık geliyor çünkü çok ağır! Tam bir canavar. İcabında savunma amaçlı kullanabilirsiniz! Kafa göz kırabilir. Ortalama boyutlarda bir mikroskop lensi olan Lomo 3.7X ile yan yana koyduğumuzda nasıl bir görüntü oluştuğuna bakalım:

 Mitutoyo bir dev. Bu kocaman ön camı sayesinde yüksek NA ve uzun çalışma mesafesini aynı anda verebiliyor. Şöyle ki:

• Mitutoyo 5X, NA değeri 0.14, çalışma mesafesi 34mm
• Mitutoyo 10X, NA değeri 0.28, çalışma mesafesi 33.5mm

 Bunlar inanılmaz rakamlar. 10X bir lensin 3.5cm gibi bir mesafeden netleme yapması rüya gibi 🙂 Benim elimdeki ucuz bir lens olan Nikon 10X hem NA 0.25 ile geride kalıyor. Hem de çalışma mesafesi sadece 7mm. Cam boyuna baktığımızda sebebini hemen anlıyoruz. Lensin ön camı topluiğne başı kadar!

Not: NA değerlerini sadece aynı büyütme oranındaki lensleri kıyaslamak için kullanın. Sadece NA’ya bakarak karar vermeyin. NA değeri 0.65 olan rastgele bir 40X lensi alıp NA’sı 0.14 olan Mitutoyo 5X’ten daha fazla detay veriyor diye düşünürseniz hayal kırıklığına hazır olun. 

Sıra geldi bu dev adamı kullanmaya. Sonraki zorluğumuz tüp lens seçimi. 

Tüp lens

Tüp lensler sonsuza odaklanmış şekilde kullanılıyorlar

Tüp lens olarak 200mm değerinde bir lens kullanılması gerekiyor demiştim. Farklı odak değerli lensler için matematiksel oranlama ile oluşacak büyütmeyi hesaplayabiliriz. Elimde hem günlük lenslerden hem de agrandizör lenslerinden adaylar vardı.

• Componon-S 80mm
• Makinon 80-200mm
• Pentax K 200mm f4
• Pentax K 135mm f2.5

Sık tercih edilen tüp lensleri derlemeye kalksam çok uzun bir liste olurdu. Ben sadece kendi elimde olan ve doğrudan test etme imkanı bulduğum lensler üzerinden gidiyorum. Yoksa Mitutoyo’nun kendisinden çok daha pahalı olan tüp lensler kullananlar da yok değil.

Tabi her önümüze gelen lensi tüp lens olarak kullanmak kolay değil. Tüp lens adayının filtre çapını M26 bağlantısına dönüştürecek adaptörlere ihtiyacımız var. Mitutoyo’lar diğer mikroskop lenslerinin çoğundan farklı olarak RMS değil M26 bağlantı taşıyor. Üstelik bu M26’nın vida adımı da bir garip: M26X0.7 şeklinde. 

İki Pentax lensim 58mm filtre çapına sahip olduğu için 58mm-M26 dönüşüm adaptörünü daha önceden satın almıştım. Keşke önceden değil, çok çok önceden satın alsaymışım! Adaptör sipariş üzerine üretime giriyor olmalı ki Mitutoyo’dan bile sonra elime geçti ve geldiğinde boyası hala yapış yapış ıslaktı! Kullanmadan önce kurutmak için 2 gün daha beklemek zorunda kaldım. Mitutoyo’nuzu adaptöre yapıştırmak istemezsiniz değil mi?

Her zamanki gibi adaptörlerin gereken bölgelerini ışık tuzağı ile kaplıyorum ki iç yansımalar fotoğrafa zarar vermesin. Bu adaptörün iç kısmı yansıtma yapabilecek metal bir yüzeye sahip. Oralar hep kaplanıyor. Üstteki fotoğrafta solda iç kısımda görünen beyaz renkli kağıt sizi şaşırtmasın. O kısım optik bölgenin dışında kalıyor. Optik sadece delik olan kısmı görüyor. Yoksa zaten bu detayı atlamazdım. Lensin gördüğü bölgede asla yansıtıcı bir bölüm bırakılmamalı.

Tüp lens testi için agrandizör lenslerinde ise araya başka adaptörler sokup filtre çapını 58mm’ye çıkardıktan sonra aynı adaptör ile Mitutoyo bağlantısını sağladım.

Mitutoyo lensler M26 tip bağlantıya sahip

Kimisi tuhaf büyütme değerleri ve ciddi köşe kararmaları verirken bazıları da netlik açısından uygun olmuyordu. Karar vermek düşündüğümden daha zor olacaktı. Milimetrik kağıt ile yaptığım çoook sayıda deneme çekimlerinde aşağıdaki bazı örneklerde gördüğünüz gibi her biri bambaşka olan sonuçlara ulaştım.

İdeal bir tüp lensin 200mm olması gerekiyor. İçlerinden iyi görünen Pentax 200mm’yi kullanarak tam bir test yapmak için elimdeki böcek örneklerinden bir çekirgeyi seçtim. Çekim aşaması çok heyecanlı geçti 🙂

Sonuç yüzümdeki kocaman gülümseme 🙂 Mitutoyo daha ilk çekimde sadece detaylarda değil renklerde de gücünü gösterdi. Bu lensle çok eğleneceğim. Ama bir sorun var: Çekirge çok büyük! 5X büyütme ile portresi kadrajdan taştı. Lensi daha düşük büyütme ile çalıştırmak için 135mm tüm lens kullanıp ikinci bir çekim yapmam gerek. Bu sefer büyütme miktarı 135 / 200 * 5 = 3.4X olacak. Biraz endişeliyim. Full-frame bir gövde kullandığım için köşelerde sorun yaşama ihtimalim çok yüksek.

Sonuç yine mutluluk 🙂 Köşelerde hafif bir keskinlik kaybı görülse de hiç önemli değil. Lensi 3.5X değerine kadar indirmek gayet mümkün. Bu durum çok keyifli oldu. Çoğu mikroskop lensinde %30 seviyelerinde bir küçülme oranı yakalayamayız. Özellikle de full frame gövdelerde. Mitutoyo bir tebriği daha hak etmiş oldu.

Büyütme / Kadraj değiştirmek

Bu çekirge güzel bir örnek. 5X büyütme fazla geldiği için başka bir tüp lens ile 3.5X seviyesinde çalıştık. Yani çekim yaptığımız örneğin boyutları ve çekim açısına göre kadrajı ve büyütmeyi değiştirebilmek çok önemli.

Peki ya 135mm lensim olmasaydı? O zaman büyütmeyi nasıl azaltacaktım? Ya da 6X çalışmak gerekseydi? Azıcık daha fazla büyütmeyi istemek hakkımız değil mi?

Bunun için elimizde iki çözüm var.

1. Tüp lens olarak zoom lens kullanmak. Mesela 70-300 gibi bir zoom lens ile odak değerini değiştirdikçe farklı büyütme oranları elde edebiliriz. 200mm için lensin kendi büyütmesi alınırken 300mm için büyütmeyi 1.5 kat arttırmış oluruz. Fakat zoom lensler genellikle çok keskin olmazlar. Benim elimde ise eski bir 80-200 dışında zoom lens yok. 80-200 ile çok kötü kenar kararması aldım ve zoom lens kullanmaktan tamamen vazgeçtim. Başka zoom lensleri denemek size kalıyor.
2. Körük kullanmak. Normal makro kullanımında körük boyunu değiştirerek büyütmeyi ayarlıyoruz biliyorsunuz. Tüp lenste de durum aynı. Tüp lensimizi körüğün önüne bağlarsak körük boyunu açarak büyütmeyi arttırabiliriz. Ama duruma göre büyütmeyi hem arttırmak hem azaltmak istiyorsak işte o zaman farklı bir seçeneğe yönelmek gerekiyor.

Tüp lens olarak Raynox

Raynox’ları biliyorsunuz. Çok kaliteli close-up lens eklentileri olarak meşhurlar. Öne çıkan iki model var: DCR-250 ve DCR-150. Ben uzun zamandır DCR-250 modelini kullanıyorum ve tanıtımı için bir yazı da yazmıştım: Makro close up filtreler

DCR-250 modeli +8 diyoptri değerine sahip. Bu değer odak uzunluğu olarak 1000/8= 125mm oluyor. Yani DCR-250, 125mm bir lens olarak kullanılabiliyor. O zaman körüğün önüne bağlar ve Mitutoyo’yu da bunun önüne koyarsak 125mm’lik bir tüp lens elde edebiliriz. Raynox – sensör arası mesafe 125mm olursa DCR-250 sonsuza odaklanmış olur. Bu durumda büyütme değeri de 125/200*5 = 3.1X oluyor.

Lensi 5X’e çıkarmak istiyorsak körük boyunu açmaya devam ediyoruz. Hatta daha da uzun açarak 7X’lere çıkmak mümkün. Ben yine 5X civarında kalarak bir örnek çekim yaptım. Gayet tatminkar bir sonuç verdi.  

Raynox ayrıca çok hafif olduğu için kullanımda büyük rahatlık getiriyor. Körük ile birlikte çok esnek bir çözüm sunuyor.

Bu aşamadan sonra tüp lens üzerine araştırmalarım devam etti ve diğer model olan Raynox DCR-150 ile ilgili çok olumlu yorumlar gördüm. DCR-150, 4.8 diyoptri değeriyle odak uzunluğu olarak 1000/4.8 = 208mm değerine denk geliyor. 200mm değerine yakınlığıyla daha iyi bir aday gibi görünüyor. 

Raynox eklentilerini Amazon’dan doğrudan sipariş edebilirsiniz. Ben öyle yaptım. Doğrudan kapıya kadar geliyor. Fiyatlar da genellikle Türkiye’den alıma göre daha uygun oluyor.

Önerilen bağlantı biçimi Raynox’un ters olarak kullanılması. Bu sayede özellikle full-frame gövdelerde kenar keskinlikleri daha başarılı oluyormuş. Ben de düzeneğimi bu yönde geliştirmeye karar verip DCR-150 siparişi verdim. Fakat mükemmelin peşinde olurken dikkatimi çeken bir konu daha vardı: Diyafram!

Mikroskop lenslerinde arka plan sorunu

Önce soruna bakalım. Mikroskop lensleri keskinlikte rakipsizler ama bir zorlukları var. Net alan derinliği son derece sığ! “N’olucak canım zaten bu yüzden focus stacking  yapıyoruz” diyebiliriz. Doğrudur da. Yine de estetik bir sıkıntı beni rahatsız ediyor. 

Örnek: Lomo 3.7X ile çekilmiş “longhorn beetle” portresi

Şimdi bu fotoğrafa bakın. Hatta büyütüp bakın, harika detaylar var 🙂 Lomo 3.7X’e küçük Mitutoyo diyebiliriz. Ama bir şey rahatsız ediyor. Böceğin gövdesi de var ve arka planda varlığı devam ediyor ama o kadar hızlı ve sert bir şekilde bulanık alana düşmüş ki sanki başka bir boyuttan çıkıp kafasını uzatmış. Böceğin kafası kesik bir maske gibi görünüyor. Bütünlük ve derinlik zarar görmüş.

61 fotoğraftan oluşan bu çalışmada her bir karede net alan incecik. Hepsi birleşince kafa pırıl pırıl net oluyor ama sonrası?

Sonrası için diyafram kullanacağız.

Diyafram

Normal lenslerimizde diyafram var. Arka planı belirginleştirmek istediğimizde yardımımıza koşuyor. Diyaframı kısarak net alan derinliğini istediğimiz kadar arttırıyoruz. Mikroskop lensleri ise diyaframsız olduğu için böyle bir imkanımız yok.

Yoksa var mı?

Evet var! Harici diyafram kullanabiliriz. Mikroskop lensimizin hemen arkasına harici bir diyafram yerleştirirsek onu kısarak net alan derinliğini arttırabiliriz. 

Bir mikroskop lensinde diyafram kısarak çekim yapmak normalde hiç de iyi bir fikir değildir. Zaten ışığın kırınımı sınırında çalıştığımız için diyafram kısmak bize hızla netlik kaybettirir. Ama iki durumda bunu yapmak çok iyi fikir oluyor. 

• Ciddi seviyede CA renk bozulması veren lenslerde diyaframı 1 birim kısmak netlik ile CA bozulması arasında bir denge sağlayıp ayrıca net alanı arttırdığı için daha az sayıda fotoğraf ile çalışmayı mümkün kılıyor
• Focus stacking bitiminde sadece en son (en arkada olan) karenin çekimini diyaframı kısarak yaptığımızda arka planı görünür yapıp fotoğrafta derinlik ve devamlılık sağlıyoruz. En arka kare zaten bulanık olan arka planı hedeflediğinden diyaframın yol açacağı netlik kaybı hiç önemli olmayacak.

Örneğin ben Nikon CF Plan 10X lensinde CA gidermek için hafif diyafram kısarak çalışmıştım. Harici diyaframlar belli bir lense ait olmadığı için üzerlerinde değer yazmıyor. Açıp kapatırken de tık tık diye değil sürekli şekilde çalışıyorlar. Bu yüzden bir birim kısalım dediğimizde bunu ölçmeden gelişigüzel yapamıyoruz. Ölçümü ise ben şöyle yaptım:

Diyafram açıkken pozlama süresi ölçümü yaptırdım. Diyelim 1 sn verdi. Sonra diyaframı küçük küçük kısarak pozlama süresini ölçtürmeye devam ettim. Ne zaman 2 sn verdiyse kısmayı orada bıraktım. Pozlama süresi 2 kat artınca diyaframın bir birim kısıldığını anlamış oluyoruz. Benzer şekilde pozlama süresi üzerinden oranlama yaparak başka diyafram değerlerini hesaplayabilirsiniz.

Diyaframın alan derinliği etkisini göstermek için iki fotoğraf paylaşacağım. İlki diyafram tam açık, diğeri ise oldukça kısılmış hali.

Sanırım ne demek istediğim gayet iyi anlaşıldı 🙂 Son karede netlik keskin değil ama diyafram arka planı ortaya çıkarıp görevini çok iyi yapmış. Focus stacking dizisine bu son fotoğrafı eklediğimizde arka plan yumuşak şekilde bağlanacak. Bu fotoğrafın son halini ve dahasını en altta bulabilirsiniz.

Kurulumu oluşturmak

Buraya kadar yazdım çizdim ama bunca parça birbirine nasıl bağlanacak hiç bahsetmedim. Siz de sormadıysanız işiniz var demektir. Elimizde bir bulmaca var. Gelelim şimdi işin o tarafına. Bu kurulumu yapmak için uğraşacak, para harcayacak ve siparişlerin gelmesi için uzun uzun bekleyeceksiniz. Bense sizi (aynen benim başıma geldiği gibi) hatalı siparişlere ve denemelere daha fazla para harcayıp daha uzun süre beklemekten kurtarmayı planlıyorum.

İşte bu güzelliği oluşturmak için uğraşıyoruz:

İtiraf ediyorum bu kurulum tamamlandığında uzun süre hayranlıkla seyrettim. Çocukluğumdaki heyecanla “Voltron! Voltron! Voltron!” diye bağırmak gelmişti içimden 🙂 Orta yaşın altındakiler belki bilmez bu çizgi filmi, tüm parçalar bir araya gelince dev robot Voltron ortaya çıkıyor, tozu dumana katıyordu! 

Şimdi aynı heyecanı yaşamak isteyenler toplansın şöyle.

Bir tutam körük, göz zevkiniz kadar uzatma tüpü, bir taze Raynox, yeterince adaptör, orta boy bir diyafram ve çiçeği burnunda Mitutoyo 🙂 Tarifimiz böyle. Pişmiş hali de yukarıdaki gibi görünecek. Şimdi bu malzemelere tek tek bakacağız.

Bu resimde yer almayan ama hatırlatmadan geçemeyeceğim bir bileşen var: Hassas ray. Bu iş körüğün rayıyla falan olmaz. Mitutoyo 5X için ben 20 mikron adımlama ile çekim yapıyorum. Elinizde mikrometreli ray olmadan sürekli keskinlik gösteren bir focus stacking çalışması yapamazsınız. Ray sorununu çözmeden malesef ilerleyemezsiniz.

İkinci konu körük. Tüp lens olarak 200mm bir lens kullanacaksanız yine bu kadar zahmete gerek yok. Ama ben dahil bir çok kullanıcı Raynox DCR-150’yi çok başarılı buluyor. Sonsuz tip lenslerle kullanmak için tüp lens olarak Raynox’u seçiyor. Körük kullanmak büyütme değiştirmede esneklik açısından da büyük kolaylık sağlıyor. İmkanı olana bu tip bir sistem tavsiye ediyorum.

Ray ve körük tamamsa kalan malzemeyi yere serebiliriz:

Elbette hiçbir şey anlaşılmıyor. Sırayla ele alalım.

1. Körüğünüze uygun uzatma tüpü. Ben Pentax körük kullandığım için tüpüm de Pentax bayonet. Tüp kullanmak zorunlu değil. Raynox DCR-150, 208mm değerinde olduğundan sonsuza odaklamak için sensör ile Raynox arası 208mm olması gerekiyor. İdeal değer bu. Körüğünüz küçükse ve yeterince uzun açılmıyorsa onu uzatma tüpü ile destekleyebiliriz. Ya da büyütme miktarını daha da arttırmak istiyorsanık yine uzatma tüpü çare oluyor. Ben esneklik amaçlı takılı tutuyorum. Körüğü sonuna kadar zorlamadan 5X almamı sağlıyor. İstediğim zaman da körüğü çok açıp 5X’in üzerine çıkıyorum.
2. Ters 49mm adaptörü. Tüp Pentax olduğu için yine ters Pentax tipinde. Sizin sisteminiz farklıysa bu da ona uygun ters 49mm olacak.
3. Raynox DCR-150. Ters olarak bağlıyoruz. Yani 49mm olan dişi tarafı içe bakacak. Raynox’un dışa bakan tarafı erkek 43mm oluyor.
4. 43mm-49mm adaptör. Bu adaptörün 43mm olan tarafı dişi ve içe bakıyor. Dıştaki kısmı da erkek 49mm. Bunu kullanmaktaki amacımız aslında bir sonraki adaptörü kullanabilmek. Çünkü dizilimde bir yerde dişi-dişi dönüşümü yapmamız gerek. 
5. 49mm-49mm dişi-dişi adaptör. Sonraki dizilimi sağlayabilmek için dişi-dişi dönüşümü şart oldu. Bunu yapabilen fazla adaptör yok. Araştırınca sadece 49-49 adaptör bulabildiğim için bunu kullanmak zorunda kaldım. 4 ve 6 numaralı adaptörler de 5 numarayı kullanabilmek için gerekti.
6. 49mm-52mm adaptör. 49mm olan tarafı erkek ve içe bakıyor. 52mm olan taraf ise dişi.
7. 52mm-M42 adaptör. 52mm erkek taraf içe bakıyor. Dışa bakan kısım dişi M42.
8. M42 diyafram. Nasıl bağlanacağı zaten belli. Erkek taraf içe geliyor, dişi taraf dışa.
9. M42-M26 adaptör. Nihayet M26’ya ulaştık. Tabi ki içteki M42 taraf erkek ve dıştaki M26 dişi. Bundan sonra da Mitutoyo gelecek.

Eğer RMS tipi bir sonsuz lens kullanıyorsak 9 numaralı son adaptör M42-RMS olacak. Geri kalan her şey aynı.

Bu erkek dişi meselesi çok önemli. Sıkça hata yapılıyor. Adaptör seçiminde alacağımız ürünün uygun olduğuna iyice dikkat etmemiz gerek. Yoksa bir de bakmışsınız erkek-erkek ya da dişi-dişi karşılıklı gelivermiş! Siz ne kadar zorlasanız da adaptörler bu tarz bir ilişkiyi hoş karşılamıyorlar! Böyle bir durumda başımızı eğip yeni bir sipariş vermek zorunda kalıyoruz.

Tüp lens olmadan kullanım

Bu tüp lens meselesini kapatmadan önce merakımı biraz daha giderme ihtiyacı hissediyorum. Mitutoyo’yu körüğün önüne doğrudan bağlar ve tüp lens hiç kullanmazsam ne olur buna bakacağım. Sonsuz lensler için çizilmiş bazı optik diyagramlarda kafa karıştıran durumlar var. Sanki tüp lense gerek yok gibi duruyor. Forumlardaki tartışmalarda ise tüpsüz kullanımın görüntü oluşturacağı ama bazı sorunların görüleceği yazıyor. Şimdi bu sorunların derecesini görmeden olmaz değil mi?

Yukarıdaki kurulumdan Raynox’u çıkarıp bağlantıya o şekilde devam etmek oldukça kolay. Yeni bir adaptör gerekmiyor. Yukarıdaki parça listesinde 3 ve 4’ü çıkarmak yeterli. Ben de sistemi hemen bu testi yapacak şekilde düzenliyorum. Hedefimde bir zıplayan örümcek var. 

Tüp lens çıkarıldığında Mitutoyo gerçekten görüntü veriyor. Üstelik hiç tahmin etmediğim şekilde çok daha fazla büyütüyor. Tam 5X’e ayarlamak için milimetrik kağıt kullanıyorum ve bunu yaparken körüğü oldukça kısmam gerekiyor.

Sonuç gayet iyi! Şimdiye kadar kullandığım bir çok lensi tepe takla edecek kadar iyi. Fakat mükemmel değil. Normalde renkler tamamen doğal çıkarken bu sefer hafif bir CA var. Kontrast resmin genelinde biraz düşmüş. Ve köşelerde belirgin bir keskinlik kaybı var. Tüm bu sorunlara birazcık Photoshop değdirince ciddi anlamda toparlanmış güzel bir fotoğraf ortaya çıkıyor.

Mitutoyo tüpsüz kullanılabiliyor! Ama tavsiye eder miyim? Hayır etmem. Tüp lens ile daha da iyi görüntü alabiliyorken neden tüpsüz kullanayım? Ama iyi yarıştık, güzel bir test oldu.

Bitirmeden bir şeye daha bakmak lazım. Madem körük kısayken bile 5X alıyoruz körüğü açınca ne olacak? Körüğü açıp tekrar bir çekim yapıyorum.

Ben diyeyim 10X, siz deyin 15X. Yok mu arttıran?

Gerçekçi bir tahminle 10X-15X arasında bir yerde olduğunu söyleyebilirim. Körüğü açtığım zaman büyütme iyice coştu. Ama lensimiz Mitutoyo bile olsa bu kadar zorlanma altında inlemeye başlıyor. Sonuç kullanılabilir seviyede ama alışık olduğum keskinlikten oldukça uzak. Bu fotoğrafı işlerken keyif almıyorum.

Mikroskop lenslerinde NA değerleri alınacak detay seviyesini de temsil ediyor. Bir lensi amacının ötesine zorladığımızda büyütme artıyor ama NA değeri değişmiyor. Bu durumda detay seviyesinin de fazla artmadığını söyleyebiliriz.

Mitutoyo 5X 0.14 NA değeriyle 10X’te çalıştığı zaman. Mitutoyo 10X’in 0.28 olan NA değerine çok uzak kalıyor. Aynı fotoğraf için 10X bir lens kullanılmalı. Mitutoyo 10X’e ulaşabileceğim günü de iple çekiyorum.

Son söz

Mitutoyo 5X şimdiye kadar yaptığım en iyi alışverişlerden biri. İyi ki almışım. Sonuçları gösterip bir çok arkadaşa da satın aldırmış oldum. Türkiye’de şimdiden bayağı bir Mitutoyo kullanıcısı oluştu. Hiçbirinin de pişman olduğunu sanmıyorum. 

Mitutoyo müthiş detay veriyor. Lütfen şu fotoğrafı tıklayın ve tam boyutta inceleyin. 5X değerinde bu detayı verebilecek çok fazla lens yoktur.

Elimde böyle güzel bir lens varken bile çok sayıda fotoğraf üretemiyorum. Bunun sebebi her bir çalışmanın 150 civarı fotoğraftan oluşması. Bunları çekmek işin en kolay tarafı. Sonrasında bilgisayar başında geçirilen süre gerçekten çok uzun. Kesenin ağzını açmışken hızlı bir bilgisayar da edinseniz iyi olur. Uykusuz geceler sizi bekliyor 🙂

---

Mitutoyo 5X ile örnek fotoğraflarım