Bir önceki yazıda gerçek bir makro fotoğrafı belirleyen şeyin 1:1 büyütme oranı olduğunu söylemiştim. Tabi bu ifade tamamen işin tanım boyutuydu. Pratikte etkileyici fotoğraflar üretmenin yolu tanımlardan geçmiyor.
Bu yazıda yine biraz tanımlardan biraz da önemli özelliklerden bahsederek gerçek bir makro lensi inceleyeceğiz.
Bir makro lens bazı teknik özellikler ile diğerlerinden ayrılıyor ki bunlara biraz göz atmak lazım.
Bazıları tanımda yer alan “büyütme miktarı”nı biraz esnetmek gerektiğini söylüyor. Çünkü belli bir süre öncesine kadar makro lensler genellikle 0.5X büyütme ile sunuluyordu ve bunlar arasında ismini hafızalara yazdırmış, bilenlerin hala peşine düştüğü çok sayıda model var. Ben bunlara tanım gereği gerçek makro lens demesem de keskinlik ve “flat-field” gibi bir makro lensin büyütmeden sonraki temel özellikleri konusunda haklarını vermem gerek.
Netlik düzlemi (Flat field)
Bu konunun teknik adı “Alan Eğriliği” (Field Curvature) olarak geçiyor. Normal lenslerde bir miktar tolere edilebilen bu durum, netlik düzleminin kavisli olmasına neden olur. Makro lensler ise bu sapmayı minimuma indirecek şekilde, yani ‘düz alan’ (flat field) performansı hedeflenerek tasarlanır.
Net alanın geometrik olarak bir düzlem oluşturması şeklinde açıklayabileceğim bu ifade özellikle gerçek makro lenslerde aranan bir nitelik. Normal bir lenste net alanın en çok görüntünün merkezinde toplanması amaçlanır, ya da yeterlidir. Diyafram tam açıkken kenarlara doğru bozulma daha belirgin bir hal alır.
Çekmeyi hedeflediğimiz nesne bir düzlem değilse görüntünün merkezinden uzaklaştıkça, yani kenarlardaki netlik bozulması çok dikkat çekmez. Diyafram kısılarak net alan derinliğinin yükseltilmesi bu durumu önemli oranda telafi eder. Fakat makro çekimde net alan derinliği milimetre seviyesine ve hatta çok daha azına indiğinde bahsettiğimiz eğrisellik ortaya çıkar ve bu makroda istenmeyen bir durumdur. Bu yüzden makro lenslerin tasarımında odaklanmış görüntünün bir düzlem oluşturmasına çalışılır.
Çözünürlük (Resolution)
Lensimizin detay gösterebilme kabiliyetidir. Çeşitli yöntemlerle lensi daha fazla büyütmeye zorladıkça gerçekten bize daha büyük, daha yakın görünen bir fotoğraf elde ederiz. Ama bir noktadan sonra daha iyi bir resim kalitesi elde edemeyiz. Lensimiz bize daha fazla detay veremez, fotoğraf gittikçe bulanıklaşır. Bu durum hem lensin optik sınırlarından hem de büyütme arttıkça kaçınılmaz olarak ortaya çıkan ve keskinliği azaltan kırınım (diffraction) etkisinden kaynaklanır. İşin doğrudan lens ile ilgili olan kısmına yani içinden geçirebileceği bu detay seviyesine lensin çözünürlüğü diyoruz.
Bu arada büyütme zorlamasını tüp, körük gibi araçlarla yapıyoruz. Bunları daha sonra anlatacağım. Makro çalışmalarında elimizdeki lensi kendi uygun olduğu büyütme aralığında kullanmamız gerekiyor.
Not: Makro olsun olmasın, aynı şekilde çoğu eski lens yeni nesil yüksek megapikselli fotoğraf makinalarının çözünürlük ihtiyacını karşılayamaz. Örneğin 20 MP bir makina ile çözünürlüğü düşük bir lensi kullandığımızda aslında 5MP’lik bir makinanın sağlayabileceğinden daha fazla detay alamayız. Fotoğraf 20 MP olduğu halde fotoğrafa tam büyüklükte baktığımızda keskin görünmeyebilir.
Çözünürlük; lensin optik tasarımı, kullanılan cam elemanların kalitesi, üzerlerindeki kaplamaların başarısı ve üretimdeki montaj hassasiyeti gibi birçok faktörün birleşimidir. MTF, lpmm (milimetre başına çizgi) gibi sayısal değerlerle ifade edilir. Makro lensler diğer lenslere kıyasla oldukça yüksek değerler taşır. Sadece çözünürlüğe bakarak iyi bir lens diyemeyiz ama keskin bir görüntü için önemli bir parametredir. O lensi daha yüksek büyütmelere ne kadar zorlayabileceğimiz ve yeni nesil yüksek megapikselli gövdelerde ne kadar performans alacağımız konusunda ipucu taşır.
Prime lens / Zoom lens
Lensimiz 50mm ya da 90mm gibi tek ve sabit bir odak uzunluğuna sahip ise prime lens, 18-55mm gibi aralıklı odak uzunluğuna sahip ise zoom lens adını alıyor.
Makro fotoğraf çekeceksek elimizdeki prime lens olmalı. Makro lens üreticileri de genellikle bu şekilde tercih ediyor. Canon MP-E 65 gibi özel lensler büyütme oranı değişimine izin verdiği için karmaşık yapılara sahipler ama gerçek makro lens denince 1:1 büyütmeli prime lens algılamamız gerekir. Peki mesela 35mm 1:1 lens ile 180mm 1:1 lens nasıl oluyor da aynı 1X büyütmeyi veriyor derseniz aralarındaki fark çalışma mesafesi olarak da adlandırılan minimum netleme mesafesidir.
180mm ile bir arıyı hayli uzaktan 1X büyütebilirken 35mm ile arıya 5cm yaklaşmak zorunda kalıp sokulma tehlikesi atlatabilirsiniz. Öte yandan arı her 2 fotoğrafta aynı büyütmedir. Fotoğrafın içinde boyut ve detay olarak hemen hemen aynıdır. Fakat perspektif ve arka plan görünümü oldukça farklı olacaktır. 35mm arka planı ve çevreyi de fotoğrafa katarken 180mm arıyı çevreden tamamen yalıtacaktır. Ayrıca küçük odak uzaklığına sahip lensler kolaylıkla yüksek büyütmelere zorlanabilir. Yani 2 lensin farklı kullanım alanları vardır. Bir makrosever iseniz her türlüsüne sahip olmak istersiniz. 🙂
Zoom lensler ağır ve hantal yapıları ile işimizi zorlaştırmaları haricinde karmaşık tasarımlara ve daha fazla miktarda cam katmanına sahiptir. Her ilave cam çözünürlüğü azaltır. Bu yüzden makroda zoom lens tercih etmiyorum. Doğru şartlarda iyi sonuç alınabilse de mükemmel sonuç ihtimali varken ilgi çekici olmuyorlar.
Elinizde sadece tele-zoom lensler varsa ve yeni bir lens almak istemiyorsanız hemen umutsuzluğa kapılmayın. Biraz destek ve iyi bir ışık kullanımı ile yüksek büyütmeler elde etme şansınız var. Hala iyi sonuçlar alabilirsiniz. Bu konuda bir inceleme yazısı bulunuyor. Okumanızı tavsiye ederim:
Üzerinde macro yazıyor?
Lensimizin üzerinde “macro” yazması onun bir makro lens olduğunu göstermez. Bazı markalar, olur olmaz her lensin üzerine “macro” yazmayı seviyor. 70-200 macro, 28-300 macro gibi zoom modeller, 24mm macro gibi prime modeller görebilirsiniz. Bazı özel lensler hariç olmak üzere bunlar genellikle 0.25X civarı büyütme yapabilirler ve bir makro lens olmaktan uzaktırlar.
Kötü bir lens olduklarını söylemiyorum elbette. Ama gerçek makro için uygun değiller, bir makro lensin vereceği detay ile kıyaslanamayacak ölçüde zayıf kalacaklardır. Lens satın alırken üzerinde yazan “macro” kelimesinin ne ölçüde makro ifade ettiğini araştırmadan almayın.
